ایلام
معرفی
موقعيت جغرافيايي
استان ايلام با ۱۹۶۸۰ كيلومتر مربع مساحت در غرب كشور واقع شده است. بر اساس آخرين تقسيمات سياسي و اداري در سال ۱۳۷۵، شهرستان‌هاي استان ايلام عبارتند از: آبدانان، ايلام، ايوان، دره شهر، دهلران، شيروان و چرداول و مهران. شهر ايلام مركز استان ايلام است. اين استان از جنوب با استان خوزستان، ازشرق با استان لرستان و از شمال با استان كرمانشاه و از سمت غرب با ۴۲۵ كيلومتر مرز مشترك با كشور عراق‌همجوار است.ناهمواري‌هاي استان ايلام، از چين‌خوردگي‌هاي موازي در جهت شمال غربي و جنوب شرقي به وجودآمده‌اند. كوههاي استان ايلام عمدتاً به دوران دوم و سوم زمين شناسي مربوط است. نواحي شمالي و شمال‌شرقي استان ايلام كوهستاني و نواحي غرب و جنوب غربي آن از اراضي پست و كم ارتفاع تشكيل شده است. كبيركوه و ديناركوه مهمترين ارتفاعات استان ميباشد.
در نواحي كوهستاني شمال و شمال شرقي استان و بين رشته كوهها، دشتهاي كم وسعتي مانند: هليلان، شيروان، ايلام و غيره قرار دارند و در قسمت‌هاي جنوب غربي و غرب استان نيز دشتهاي وسيع و گرمسيري دهلران، دشت عباس واقع شده‌اند كه در شرق به جلگه خوزستان متصل مي‌شوند
جمعیت استان
اين استان در سال ۱۳۷۵، حدود ۴۸۷۸۰۰ نفر جمعيّت داشت كه از اين تعداد ۲۳/۵۳ درصد درنقاط شهري و ۶۱/۴۴ درصد در نقاط روستايي سكونت داشته‌اند.
تاريخ و فرهنگ
مطالعات و كشفيات محدود باستان‌شناسي نشان ميدهد كه قوم «گوتي» در حدود ۴۰۰۰ سال‌پيش از ميلاد در اين نواحي بسر مي‌برده است. قوم «كاسي» يا «كاسيت» بعد از گوتي‌ها احتمالاً از نواحي قفقاز به‌اين نواحي مهاجرت كرده‌اند. قوم كاسي يكبار به قصد تصرف بابل به بين‌النهرين هجوم برده و شكست خورده‌است. سپس در حمله ديگري به حكومت بابل پايان داده و نزديك به ۶ قرن حكومت كرده است. كشف آثاربرنزي در لرستان، ايلام و طالش تمدن باستاني اين قوم را به هم مرتبط ساخته است.
الهه مورد پرستش «كاسي‌ها» رب‌النوع آفتاب به نام «سورياش»بوده كه از ارباب انواع آريايي نيز به شمار مي‌رود.سرزميني كه اكنون ايلام نام دارد، بنا به اسناد تاريخي فراوان بخشي از كشور عيلام باستان بوده است
در كتيبه‌هاي بابلي، ايلام را «آلامتو» يا «آلام» خوانده‌اند كه به قولي به معناي كوهستان يا كشور طلوع‌خورشيد است. مدّتي پس از سقوط ايلام، حوزه فرمانروايي آن به دو منطقه تحت نفوذ پارس‌ها در شرق و مادهادر غرب تقسيم شد. اقوام ساكن زاگرس در دوره هخامنشي جزئي از امپراطوري هخامنشي بوده است. وجود آثارباستاني فراواني از دوره ساساني در استان‌هاي ايلام و لرستان، نشان ميدهد كه اين منطقه در آن زمان اهميّت ويژه‌اي داشته است. در اواخر قرن چهارم هجري قمري، حسنويه كرد بر ايلام و لرستان فعلي حكومت مي‌كرده است و تا اوايل قرن ششم هجري قمري، حكومت اين خاندان ادامه داشته است. در فاصله سالهاي ۵۷۰ تا۱۰۰۶ ه.ق، اتابكان لفر بر پشتكوه و لرستان حكومت كرده‌اند، اين خاندان بعدها مقر حكومت خود را به‌پشتكوه «ايلام كنوني» منتقل كردند. آخرين والي پشتكوه پس از كودتاي ۱۲۹۹ شمسي به نحوي مسالمت‌آميز، منطقه تحت حكومت خود را رها كرده و در كشور عراق اقامت گزيد
از سال ۱۳۰۹ در تقسيمات كشوري، ايلام جزء استان پنجم يعني كرمانشاه گرديد. سپس به علّت موقعيت مهّم سياسي - مرزي و محروميت‌هاي فراوان به فرمانداري كل تبديل شد و اكنون يكي از استان‌هاي مهّم كشورمحسوب مي‌شود. استان ايلام از جمله مناطق عشاير نشين سرزمين ايران است كه در دهه‌هاي اخير، مناسبات‌سنتي مبني بر كوچ در بسياري از نواحي آن در حال منسوخ شدن است. ولي در نظام فرهنگي، اعتقادات،ارتباطات اجتماعي، سنت‌ها، آداب و ديگر رفتارهاي اجتماعي و فرهنگي مردم اين خطه، آثار اين نوع شيوه‌معيشت و زندگي اجتماعي هنوز مشاهده مي‌شود.
آب و هوا
استان ايلام از نظر شرايط اقليمي جزو مناطق گرمسيري كشور محسوب مي‌شود، ولي به علّت وجودارتفاعات كبيركوه و ديناركوه، اختلاف درجه حرارت و بارندگي در بخش‌هاي شمالي، جنوبي و غربي آن زياداست. به طوري كه مناطق سه‌گانه سردسيري، گرمسيري و معتدل در اين استان شكل گرفته است:
مناطق كوهستاني شمال و شمال شرقي استان نسبتاً سردسير با زمستان‌هاي طولاني است، مناطق جلگه‌اي غرب وجنوب غربي استان گرمسير است و مناطق مياني آن آب و هواي معتدل دارد.
براساس گزارش ايستگاه سينوپتيك ايلام در سال ۱۳۷۵، در شهر ايلام حداكثر مطلق حرارت در ماه مرداد ۳۸درجه سانتيگراد و حداقل آن در بهمن ماه ۴/۰ درجه سانتيگراد گزارش شده است. ميزان بارندگي سالانه آن نيز۴/۵۷۸ ميليمتر و تعداد روزهاي يخبندان آن در فصل زمستان ۲۷ روز ثبت شده است .
صنايع دستي و سوغات
استان ايلام منطقه‌اي عشاير نشين است و صنايع دستي آن بويژه گليم گل بر جسته‌شهرت ملي دارد. از مهّم‌ترين صنايع دستي استان مي‌توان به اين موارد اشاره كرد: فرش كرك، ابريشم، گليم گل‌برجسته، جاجيم، نمد، فرنجي، قتره، صنايع چوبي و...
استان ايلام همانند ساير مناطق ايراني سوغاتي‌هاي محلي خاص دارد كه اهم آنها عبارتند از: سقز محلي(صمغ درخت بنه)، شيرين بژي برساق، شيرين عسگري، شيريني كفله كفنجي، روغن حيواني معروف به كرمانشاهي.
آثار باستانی و جاذبه های گردشگری
قلعه والي - ايلام
خوزستان
معرفی
موقعيت جغرافيايي
استان خوزستان با مساحتي بالغ بر 64664 كيلومتر مربع در جنوب غربي ايران واقع شده است.براساس آخرين تقسيمات كشوري در سال 1375، شهرستان‌هاي استان خوزستان عبارتند از: آبادان، انديمشك،اهواز، ايذه، باغملك، بندر ماهشهر، بهبهان، خرمشهر، دزفول، دشت آزادگان، رامهرمز، شادگان، شوش، شوشترو مسجد سليمان. استان خوزستان از نظر ناهمواري‌ها به دو قسمت جلگه‌اي و كوهستاني تقسيم مي‌شود. ناحيه جلگه‌اي‌خوزستان در قسمت جنوب و غرب استان از آبرفتهاي رودهاي كارون، كرخه و جراحي تشكيل شده است. ناحيه‌كوهستاني خوزستان در قسمت شمال و شرق استان واقع شده و جزء بخش جنوبي رشته كوه زاگرس ميباشد
جمعیت استان
استان خوزستان در سال 1375، حدود 3746700 نفر جمعيّت داشت كه از اين تعداد52/62 درصد در نقاط شهري و 51/36 درصد در نقاط روستايي سكونت داشته‌اند .
تاريخ و فرهنگ،خوزستان
استان خوزستان يكي از كهن‌ترين كانون‌هاي تمدن بشري است. كه قدمت آن در شوش به 6000سال پيش مي‌رسد. در هزاره چهارم قبل از ميلاد دولت مقتدر عيلام در شوش پايه گذاري شد و در هزاره اوّل‌پيش از ميلاد، توسط آشوريان منقرض گرديد
در سال 640 ق . م شوش به دست آشوري‌ها تسخير و به دو بخش تقسيم شد. قسمت شمالي يعني "انزان"به دست پارس‌ها افتاد كه از مدّتها پيش در اين ناحيه مسكن گزيده بودند و قسمت جنوبي آن به تصرف آشوردرآمد. در سال 538 ق . م كوروش هخامنشي به بابل لشكر كشيد و سرزمين عيلام را تصرف كرد و شهر شوش رابه عنوان يكي از پايتخت‌هاي هخامنشي برگزيد. داريوش در سال 521 ق. م شوش را مورد توجه قرار داد و در آن‌كاخ باشكوهي به نام "هديش" احداث كرد.با حمله اسكندر دوران اوج و شكوه سلطنت خيره كننده هخامنشيان به‌پايان رسيد. پس از اسكندر دولت سلوكي به قدرت رسيد. در سال 187 قبل از ميلاد در اثر ضعف دولت سلوكي،پارس و خوزستان متحد شد و از دولت سلوكي جدا شدند
مهرداد اوّل اشكاني (164 - 140 ق . م) شاه سلوكي‌را در جنگي شكست داد و شخصي از خاندان اشكاني را به حكومت خوزستان منصوب كرد. با قدرت گرفتن‌ساسانيان اين ناحيه به صورت خيره كننده‌اي رو به عمران و آبادي گذاشت. حكومت ساساني بناهاي زيادي دراهواز، شوشتر و شمال انديمشك ايجاد كرد. پس از شكست ايران بدست عرب‌هاي مسلمان حكومت خوزستان‌به دست خلفاي اموي و عباسيان افتاد. در اواسط سده سوم ه . ق دولت عباسيان رو به انحطاط گذاشت. يعقوب‌ليث از سيستان علم استقلال برافراشت و سرانجام در شوش و شوشتر استقرار يافت. در سال 326 ه . ق‌معزالدوله ديلمي كرمان و خوزستان را تصرف كرد. از سال 443 ه . ق تا سال 845 ه . ق به ترتيب‌خوارزمشاهيان، خاندان شلمه افشار، اتابكان فارس، آل مظفر، آل جلاير، تيموريان بر تمام يا قسمتي ازخوزستان حكومت كردند
در سال 845 ه . ق جنبش مذهبي مشعشعيان در اين نواحي شكل گرفت. پادشاهان صفوي چندين بار براي سركوب مشعشعيان و افشار لشكر كشيدند. نادر شاه افشار در سال 1142 ه . ق روانه‌خوزستان شد. پس از درگذشت كريم‌خان زند خوزستان دچار هرج و مرج شد. در زمان فتحعلي شاه قاجارخوزستان به دو بخش تقسيم شد
پس از جنگ ايران و انگليس در سال 1273 ه . ق تا چهل سال خوزستان آرام بود. در اين زمان عشاير عرب‌به چند بخش تقسيم شده و هر بخش شيخي جداگانه داشت. طي 80 سال گذشته استان خوزستان - غير ازدوران جنگ تحميلي عراق بر ايران - همواره توسعه يافته و امروزه يكي از نواحي استراتژيك ايران به حساب‌مي‌آيد.
آب و هوا
استان خوزستان در مناطق كوهستاني و مرتفع تابستان‌هاي معتدل و زمستان‌هاي سرد و در نواحي‌كوهپايه‌اي آب و هواي نيمه بياباني دارد. در نواحي پست و جلگه‌اي به طرف جنوب و جنوب شرقي‌خصوصيات آب و هوا از نيمه بياباني به بياباني كناره‌اي تبديل مي‌شود. زمستان‌هاي اين ناحيه، كوتاه و معتدل وتابستان‌هاي آن طولاني و گرم است
خوزستان تحت تأثير سه نوع باد قرار دارد: اوّل، جريان سرد نواحي كوهستاني كه در زمستان به طرف خليج‌فارس مي‌وزد و هواي سردي را همراه مي‌آورد. دوّم، بادهاي ساحلي كه گاهگاهي در تابستان از طرف خليج فارس‌همراه با رطوبت زياد و گرما به سوي جلگه‌ها مي‌وزد و به باد شرجي معروف است. سوم، بادي است كه از طرف‌عربستان به نام "سموم" مي‌وزد و هميشه مقداري غبار خاك و شن همراه دارد و هنگام عبور از روي خليج فارس‌رطوبت زيادي را در خود ذخيره مي‌كند.
سوغاتي ها و صنايع دستي
صنايع دستي استان خوزستان خاصه منسوجات و صنعت حرير بافي در گذشته معروف بود.المقدسي جغرافيدان عرب از منسوجات شهر ياد كرده است. عباي نازك و ضخيم شوشتر و اطراف آن مشهوراست. در شادگان نيز عبابافي رواج دارد. در خوزستان بافت مقنعه و بافت "چَفيه" رواج دارد. همچنين در شوشترملحفه (ملافه) و در دزفول لنگ بافته مي‌شود. جاجيم بافي در شادگان رايج است. ساير صنايع دستي استان‌خوزستان عبارتند از: قاليبافي، قلابدوزي، جاجيم و گليم، حصير و بوريا، چادر شب، ورشو سازي، چوقابافي و گبه‌بافي كه بيشتر توسط عشاير بختياري و عرب بافته مي‌شوند .
موزه ها
موزه هفت تپه،دزفول
موزه شوش،شوش
آثار باستانی و جاذبه های گردشگری
مزرعه هور در دزفول
هور مزرعه بين دو رودخانه دز و كرخه (در جنوب دزفول) قرار گرفته است و بخشی از آب رودخانه شاوور به آن می ريزد. آب هور مزرعه در فعاليت های كشاورزی ساكنين محل (عشاير مزرعه و تنيس) نقش مهمی دارد و نوعی برنج محلی، معروف به برنج حويزه در حاشيه كمربندی اين هور كشت می شود.
سد كرخه
چغازنبيل، شوش
در بين حصار دوم و سوم بقاياي تصفيه خانه آب واقع شده‌است. تصفيه خانه آب چغازنبيل به منظور تأمين آب آشاميدني شهر احداث شده كه در شمار قديمي‌ترين‌تأسيسات آبرساني بشمار مي‌رود. در مركز حصار سوم معبد اصلي (زيگورات) قرار دارد. معبد اصلي به ابعاد105*105 متر در جهات اصلي چهارگانه احداث شده است
اين معبد با استفاده از ميليون‌ها آجر و در 5 طبقه ساخته شده بود كه در حال حاضر دو طبقه آن باقيمانده‌است. به غير از طبقه اول و پنجم، تمامي طبقات از خشت پر شده‌اند، طبقه پنجم كه مرتفعترين طبقه محسوب‌مي‌شد، جايگاه قرار دادن الهه‌ها و بت‌ها بوده است. مهّم‌ترين الهه به نام خداي "اينشوشيناك" يا خداي خاص‌شهر شوش معروف بوده است. بر روي ديوارهاي معبد آجرهايي به خط ميخي مشاهده مي‌شود كه همگي متني‌يكسان دارند و بيانگر نام پادشاه و هدف او از ساخت اين معبد است .
در اطراف معبد و بر روي كف اصلي دوسكوي مدور بريده مشاهده مي‌شود. برخي آنها را سكوي قربانگاه و برخي ديگر محل ستاره‌شناسي دانسته‌اند.مجموعه اين شهر و آثار تمدن عيلام در هفت تپه در سال 640 پيش از ميلاد توسط حمله آشوريان به سر كردگي"آشوربانيپال" ويران گرديد و حاكميت عيلاميها پس از هزاران سال منقرض شد .
كاخ شائور(اردشير)،شوش
آرامگاه شاه ابوالقاسم،دزفول
قسمت بالايي‌اين سردر در دوره ايلخاني گچبري شده است. در اين بقعه، ضريحي چوبين با مشبك فلزي بدون كتيبه قرار داده‌اند.برخي از محققان بر اين اعتقادند كه اين بقعه، مدفن يعقوب ليث است كه در سال 265 ه . ق در نزديكي جندي‌شاپور و نزديك بقعه قديمي شابوالقاسم درگذشته است.
كرخه به عنوان يكي از چهار منطقه طبيعي كشور شناخته شده است كه از نظر زيست محيطي ارزش فراواني‌دارد. زيستگاه كرخه از روستاي سرخه در جنوب جاده انديمشك - دهلران تا روستاي خلاف در شمال حميديه‌اهواز يكي از مهمترين زيستگاههاي طبيعي حيات‌وحش به شمار مي‌رود و گونه گوزن زرد ايراني آن بسيارمعروف است. زيستگاه كرخه بيش از 13 هزار هكتار مساحت دارد
گونه‌هاي جانوري استان خوزستان بويژه در ناحيه كرخه عبارتند از: غاز، حواصيل، اردك، لك لك، مرغ،هوبره، مرغ نوك دراز، تيهو، كبك، قمري، سار، كلاغ سياه، شير، پلنگ، آهو، گراز، موش، گربه تيغي يا تشي،سنجاب، ميش و... كه در پيوستگي با طبيعت و اقليم و گونه‌هاي گياهي و آبزيان جذابيتي منحصربه‌فرد دارند
جنگل ها و دشت ها،خوزستان
بر اثر تنوع آب و هوا و نوع خاك برخي از مناطق خوزستان را جنگلهاي تفنفك مركب از بوته‌زار، درختچه ودرختان پوشانيده است. در دامنه كوه سفولك جنگل بزرگي از درختان بلوط، بادام جنگلي و غيره وجود دارد. دركرانه‌هاي رودخانه كرخه جنگل بزرگي ايجاد شده كه درختان بزرگ و درهمي دارد. مسير اكثر رودخانه‌هاي‌خوزستان سرتاسر از درختان جنگلي گز پوشيده‌است.
در فصل بارندگي كه از نيمه آبان شروع مي‌شود و تا اواخر فروردين ماه ادامه مي‌يابد گياهان فراواني‌مي‌رويند. در نواحي مرطوب جنس گياهان از نوع قارچ، خزه و گلسنگ است. پوشش گياهي در ارتفاعات‌بختياري به چراگاه دام عشاير تبديل شده است. پوشش گياهي شمال و شمال شرقي به صورت استپ كوهي وكوهپايه‌اي است و داراي درختان انجير، بادام كوهي، كنار، سدر، گون، بلوط و... است.
سردر ورودي شمال غربي از آثار قرن 12 ه . ق است وتزئينات مقرنس و كاشيكاري دارد. در ميانه ضلع جنوبي و شرقي ايوان و در طرفين ايوان‌ها، دهنه‌هايي وجوددارد. بخش اصلي مسجد كنوني شبستان ستوندار جنوبي است كه در ميانه آن ايوان قرار دارد. طاق و گنبد آجري‌شبستان بر روي پايه‌هاي سنگي ساخته شده است. ايوان جانب شرقي صحن، در زمان صفوي ساخته شده است.شبستان مسجد قديمي‌ترين بخش آن است. بر نماي اضلاع شمالي و غربي مسجد تاريخهاي قرن سيزدهم وچهاردهم هجري قمري ثبت شده است
مسجد جامع شوشتر،شوشتر
بر سردر خارجي‌شبستان كه به مقرنس و آجر كاري مزين است، دو قطعه سنگ نوشته نصب شده كه بر روي آنها آياتي از قرآن‌كريم حك شده شده است. در ضلع شرقي مسجد، بقاياي مناره زيبايي از قرن هشتم ه . ق ديده مي‌شود. اين‌مناره ساقه‌اي استوانه‌اي و مزين به آجركاري دارد كه در ميان آن با كتيبه‌هاي زيبايي به خط بنايي از كاشي‌فيروزه‌اي رنگ با عبارات «الله»، «محمد» و «علي» كار شده است. اين بنا در دوره اخير تعمير شده و به ثبت رسيده‌است .
بقعه دانيال نبي،شوش
در اين بقعه، ضريحي و در زير آن، مرقدي با سنگ‌هاي زرد قديمي بدون نوشته قرار دارد. سقف محوطه بقعه‌آيينه كاري شده است و دريچه‌هاي نورگيري بر روي هشت گوش زير گنبد تعبيه شده است. پي‌هاي بقعه قديمي‌و قطور هستند. پيشاني ضلع شرقي بناي بقعه كاشيكاري شده است. گنبد بارگاه دانيال پيامبر به صورت كثيرالاضلاع شش ضلعي بر قاعده‌اي مدور استوار شده است .
آذربایجان غربی
معرفی
موقعيت جغرافيايي
استان آذربايجان غربي با احتساب درياچه اروميه حدود 43660 كيلومتر مربع مساحت دارد و درشمال غربي ايران قرار گرفته است. براساس آخرين تقسيمات كشوري، شهرستان‌هاي اروميه، بوكان، پيرانشهر،تكاب، خوي، سردشت، سلماس، شاهين دژ، ماكو، مهاباد، مياندوآب، نقده و سيه‌چشمه مجموع شهرستان‌هاي‌استان آذربايجان غربي را تشكيل مي‌دهند.استان آذربايجان غربي يكي از مناطق كوهستاني كشور است كه توپوگرافي متنوع و گسترده‌اي دارد. درسراسر ناحيه هم مرز آن با تركيه و عراق، كوههاي مرتفع برف‌گيري از شمال به جنوب كشيده شده است. آب‌هاي‌حاصل از ذوب برف كوههاي مذكور بصورت رودخانه‌هاي متعددي در دره‌هاي منطقه جريان مي‌يابد و به سه‌حوزه عمده درياچه اروميه، گسل عظيم خوي و دره رود كلوي سرازير مي‌شوند. سه ناحيه فوق پست‌ترين نقاط‌آذربايجان غربي به حساب مي‌آيد .
جمعیت استان
استان آذربايجان غربي در آبان ماه 1375 حدود 2496320 نفرجمعيت داشته است. از اين تعداد 68/52 درصد در نقاط شهري و 31/47 درصد در نقاط روستايي سكونت‌داشته و بقيه غير ساكن بوده‌اند.
تاريخ و فرهنگ
استان آذربايجان غربي يكي از كانون‌هاي تمدن باستاني ايران است و قلعه‌هاي متعدد تاريخي، صدها تپه‌باستاني با آثار مكشوفه و ساير يادمان‌هاي تاريخي و ديني اين قدمت ديرينه را تائيد مي‌كنند. از طرف ديگر، اين‌استان همواره زيستگاه مجموعه‌اي از اقوام و فرهنگ‌هاي مختلف بوده است. هر يك از اين اقوام و فرهنگ‌ها به‌نحوي در هم تأثير گذاشته و از همديگر متأثر شده‌اند
وجود مساجد، كليساها و ويرانه آتشگاه‌ها، گوياي بخشي‌از تاريخ تحولات ديني آن است. تشيع در اروميه و شهرهاي شمالي و تسنن در نواحي جنوبي استان از مذاهب‌عمده به شمار مي‌روند. ساير اقليت‌هاي آشوري و ارامنه به كليساهاي مسيحي وابسته‌اند. آذري‌ها، كردها،آشوري‌ها و ارامنه هر يك ويژگيهاي فرهنگي، آداب و سنن مخصوصي دارند كه در نوع خود جالب توجه است.ذيلاً اجمالي از پيشينه تاريخي شهرستان‌هاي استان ذكر مي‌شود.
آب و هوا
استان آذربايجان غربي عمدتاً تحت تأثير جريان هواي مرطوب اقيانوس اطلس قرار دارد، ولي دربرخي از ماههاي زمستان توده‌هاي هواي سردي از طرف شمال هواي مديترانه‌اي آنرا متاثر كرده و موجب كاهش‌قابل توجه دما مي‌شود. براساس داده‌هاي آماري ايستگاه‌هاي هواشناسي اروميه، خوي، ماكو و مهاباد، درجه‌حرارت هوا در نقاط مختلف استان متفاوت است. متوسط درجه حرارت از 4/9 درجه سانتيگراد در ماكو تا6/11 درجه سانتي گراد در مهاباد متغير است. متوسط درجه حرارت در اروميه 8/9، در خوي 8/10، در ماكو4/9 و در مهاباد 6/11 درجه سانتي گراد است. به استناد همين گزارش حداكثر درجه حرارت در مرداد ماه حدود34 و حداقل آن در دي ماه حدود 16- درجه سانتي گراد است. حداكثر تغيير گرماي تابستان 4 و سرماي زمستان15 درجه ميباشد. شهرستان‌هاي اروميه و ماكو تابستان‌هاي گرم و زمستان‌هاي سرد دارد. شهرستان مهابادتابستان‌هاي خشك و طولاني و زمستان‌هاي بسيار سرد دارد. شهرستان نقده و مياندوآب داراي هواي نيمه‌مرطوب با تابستان‌هاي ملايم و زمستان‌هاي سرد است
صنايع دستي و سوغاتي ها
انواع صنايع دستي و سوغاتي‌هاي استان آذربايجان غربي عبارتند از: فرش، گليم،جاجيم، انواع صنايع چوبي، نقاشي روي چرم، انواع صنايع دستي بافتني، حصير، سبد و انواع شيريني و نقل
موزه ها
موزه تاريخ طبيعي،اروميه
موزه اروميه،اروميه
آثار باستانی و جاذبه های گردشگری
كاخ باغچه جوق،ماكو
بنا به چهار بخش تقسيم مي‌شود: يكم - درب ورودي حياط كه‌هشتي نسبتاً كوچكي دارد و سقف آن نقاشي شده است.
دوم - ساختمان اصلي كاخ مشتمل بر دو طبقه با سقف‌شيرواني است و اتاق‌ها و سالن‌هاي متعددي با نقاشي و گچبري و آئينه كاري دارد.
سوم - ساختمان سنگي ياآشپزخانه كاخ كه با سنگ‌هاي صيقلي و تراش خورده ساخته شده است.
چهارم - قسمت‌هاي متفرقه مشتمل برانباري، آبريزگاه است.
نماي خارجي بنا داراي مجسمه‌هاي گچي است كه سردرها و نرده‌هاي گچي لبه بام رازينت داده‌اند اين كاخ به علت قرار گرفتن بر سر جاده ترانزيتي تركيه و اروپا اهميت توريستي زيادي دارد.
در دوره ايلخاني نيز دروازه جديدي درمجاورت دروازه جنوبي احداث گرديده است. داخل حصار بيضي شكل، دو مربع مختلف المركز هم محوروجود دارد. در مركز مربع جنوبي درياچه و در مركز مربع شمالي آتشكده باستاني قرار دارد. در جبهه شمال غربي‌درياچه، ايوان خسرو قرار داشته است. در جبهه جنوبي نيز ايوان خوابگاه خسرو قرار دارد. تخت سليمان درحمله هراكليوس (امپراتور روميان) در سال 624 ميلادي ويران شد.
در حفاريهاي انجام گرفته در محل آتشكده،سكه‌هاي مختلف، كاشي و يك ديگ بزرگ مسي از آثار دوره اسلامي بدست آمده است. زندان سليمان نيز كه‌مشتمل بر بقاياي معبدي از دوران ماقبل تاريخ و عهد مادها است در اين مجموعه قرار دارد. آتشفشان خاموش،آبگرم‌هاي جوشان و جوي اژدهاي سنگي در اطراف تخت سليمان از نكات ديدني و جالب توجه هستند.
از زمان‌هاي قديم آب درياچه اروميه به علت املاحي كه در آن محلول است، مورد توجه بيماران‌امراض جلدي و اطباء محل بوده است. گل‌هاي طبي در درمان بيماريهاي دردبندها، پي‌ها و ماهيچه‌ها (بر اثررماتيسم يا عفونت) و بعضي از بيماريهاي زنانه و نيز در درمان ضربه‌هاي وارده به استخوانها، بندها وقسمت‌هاي نرم اندام مورد استفاده قرار ميگيرد.
فصل آب تني معمولاً از اوايل تير تا نيمه دوم مرداد طول‌مي‌كشد و از اين زمان به بعد آب درياچه سرد مي‌شود. درياچه اروميه جزاير و شبه جزيره‌هاي متعددي دارد كه ازاهميت توريستي قابل توجهي برخوردارند. اين درياچه داراي 102 جزيره كوچك و بزرگ است كه اهم آنهاعبارتند از: كبودان (قويون داغي)، اشك، اسپير و آرزو.
جزيره كبودان: يكي از بزرگترين جزاير درياچه اروميه، جزيره كبودان است كه يك چشمه و يك قنات كوچك‌دارد. قسمت اعظم پوشش گياهي آنرا علف‌هاي كوتاه، درختان پسته وحشي، سرو كوهي، بادام وحشي،شيرخشت و گوجه فرنگي تشكيل ميدهد. اين جزيره در شرق اروميه با وسعت 3175 هكتار و در ارتفاع 1521متري قرار دارد. نوع ساحل آن سنگي و ماسه‌اي است و براي شنا و ورزش‌هاي آبي امكانات مناسبي دارد. درجزيره كبودان هزاران حيوان از انواع مختلف زيست مي‌كنند كه عمده‌ترين آنها قوچ و ميش ميباشد.
جزيره اشك: اين جزيره با 2115 هكتار وسعت در قسمت جنوبي كبودان و در 40 كيلومتري بندر گلمانخانه قراردارد. اين جزيره يك چشمه آب شيرين دارد و يكي از زيستگاههاي پرندگان بومي و مهاجر از جمله فلامينگو وتنجه به حساب مي‌آيد. جزيره اشك از نظر پوشش گياهي شبيه جزيره كبودان است و گوزن زرد ايراني كه يكي ازنادرترين گوزن‌هاي جهان است در آن زندگي مي‌كند.
جزاير اسپير: اين جزيره با 1151 هكتار وسعت در غرب كبودان و در 27 كيلومتري بندر گلمخانه واقع شده‌است. اين جزيره همه ساله پذيراي پرندگاني همچون فلامينگو، پليكان‌ها، كاكايي‌ها و غازهاست. امكانات وتاسيسات جزيره محدود به يك اسكله ميباشد. جزاير كبودان، اشك، اسپير، آرزو و جزاير نه‌گانه از امكانات‌مناسب براي شنا و ورزش‌هاي آبي برخوردار است.
ارتفاع اين ناحيه از سطح دريا 600 الي 700 متر است.
مهمترين قله‌هايي كه براي اسكي و كوهنوردي مناسب‌هستند عبارتند از: شهيدان با ارتفاع 3555 متر، سه سو 3000 متر، ستاره لوند 2800 متر، يربهار 2800 متر،خليل 3100 متر، سه كچه 3000 متر، دالاپر 3380 متر، بورسينا 3480 متر، مرگ زياره 3280 متر، ماه داغي2850 متر و نادر 2000 متر ارتفاع.
استان آذربايجان غربي به دليل موقعيت طبيعي و ساختار توپوگرافيك ويژه كه رودخانه‌ها، تالاب‌ها، مرداب‌ها،درياچه‌هاي كوچك و بزرگ بعنوان يكي از زيستگاههاي مهم حيات وحش و گونه‌هاي جانوري شناخته شده‌است. برخي از اين گونه‌ها بومي و برخي ديگر مهاجرند كه زمان مشخصي را در منطقه بسر مي‌برند. عمده‌ترين‌جانوران مهاجر استان را پرندگاني تشكيل مي‌دهند كه جهت زمستان گذراني به زيستگاههاي استان روي‌مي‌آورند
مهمترين گونه‌هاي شناخته شده استان عبارتند از: قوچ، ميش، گوزن، كل، بز، گراز، خوك، خرس، گرگ،خرگوش، روباه، پلنگ، مار، موش، سنجاب و... كه در اقصي نقاط استان پراكنده‌اند
همچنين پرندگان مهاجرمختلفي نيز از قبيل كبك، قمري، باقرقره، فاخته، تنجه، لاشخور (كركس)، جغد و... در مناطق مختلف استان‌زيست مي‌كنند
تنوع گونه‌هاي جانوري و پرندگان بومي و مهاجر استان اهميت بين المللي دارند و بعنوان‌مهمترين پناهگاهها و زيستگاه حيات وحش از طرف يونسكو به ثبت رسيده و بعنوان پارك ملي اروميه معروف‌شده است. كانون‌هاي عمده حيات وحش استان كه مورد حفاظت قرار دارند عبارتند از:
منطقه حفاظت شده پارك ملي درياچه اروميه كه تمامي درياچه اروميه و سواحل و جزاير آنرا در بر ميگيرد وبيشه‌زارها و مناطق نيمه جنگلي آن 4810 هكتار وسعت دارد. منطقه حفاظت شده مراكان در جنوب سواحل‌ارس و شمال شهرستان ماكو. منطقه حفاظت شده آغ گل در بين پلدشت و ماكو. شكارگاه آغ گل در بين پلدشت ونزديكي رودخانه ارس. شكارگاه‌هاي آزاد خوي و ماكو. شكارگاه‌هاي آزاد جنوب و مركز استان.
قره كليسا(طاطاووس)،ماكو
ين كليسا در روستاي قره كليسا از توابع سيه چشمه شهرستان ماكو، واقع‌شده و مزار تادي مقدس است. به استناد منابع تاريخي در دوره ساسانيان بخشي از ارامنه پيرو دين زرتشت‌بوده‌اند و بخشي نيز آئين مهرپرستي داشته‌اند. در سال 43 ميلادي دو نفر بنام‌هاي طاطاووس و بارتلميوس درآذربايجان به تبليغ آئين مسيح پرداختند و در نتيجه 3500 نفر از جمله دختر پادشاه به دين مسيح گرويدند.
پادشاه ارمنستان براي ممانعت از تبليغ دين مسيح، در سال 66 ميلادي فرمان قتل عام آنان را صادر كرد و اجسادآنان نيز در محل فعلي قره كليسا و حوالي آن مدفون شدند. اين بنا در سال 1329 ميلادي تجديد بنا شد و در سال1810 بوسيله اسقف ماكو بنام سيمون بزنوني تعميرات اساسي شد. اين كليسا از دو قسمت تشكيل شده است.يكي كليساي سياه يا قسمت قديمي و ديگري كليساي سفيد كه جديدتر و بزرگتر از كليساي قديمي است. نقش‌و نگارهاي روي بدنه كليساي قديمي ريشه‌هاي اساطيري دارد و تزئينات بدنه قسمت جديد نيز شامل تصاويري ازداستان‌هاي قديمي، طاق نماها، نيمه ستون‌هاي برجسته و قوس‌هاي تزئيني است كه بصورت برجسته حجاري‌شده‌اند.
هرمزگان
معرفی
موقعيت جغرافيايي
استان هرمزگان با 8/68475 كيلومتر مربع مساحت در جنوب ايران و در شمال خليج فارس قرار دارد.تنگه هرمز يكي از حساس‌ترين و حياتي‌ترين راه‌هاي آبي عصر حاضر درقلمرو سياسي اين استان واقع شده‌است. بندرعباس، بندر لنگه، ميناب، رودان، قشم، جاسك، حاجي آباد و ابوموسي شهرستان‌هاي استان‌هرمزگان را تشكيل مي‌دهند
بخش عمده استان هرمزگان را مناطق كوهستاني در بر گرفته است. رشته كوه زاگرس از سمت شمال شرقي به‌جنوب شرقي استان امتداد يافته و به تپه ماهورهاي آهكي، شني و به زمينهاي پست ساحلي موازي خليج‌فارس و درياي عمان منتهي مي‌گردد .
جمعیت استان
در آبان ماه 1375، استان هرمزگان 1062155 نفر جمعيت داشته است كه از اين تعداد 80/41 درصد درنقاط شهري و 74/57 درصد در نقاط روستايي سكونت داشته و بقيه غير ساكن بوده‌اند. نسبت جنسي جمعيت‌استان 106 است.
تاريخ و فرهنگ ،هرمزگان
تاريخ استان هرمزگان با تاريخ و جغرافياي خليج فارس در هم آميخته است. تاريخ مكتوب بندر هرمز اززمان اردشير بابكان آغاز مي‌شود. گروهي معتقدند كه آباداني بندر هرمز بين سالهاي 241-211 ميلادي روي‌داده و بعنوان يكي از مهمترين مراكز داد و ستد شرق معروف شده است. در سال 750-661 ميلادي منطقه‌خليج فارس جزو خلافت امويه و سپس جزو خلافت عباسي،ميلادي 1285 - 750، بود .
در اواخر قرن هشتم ميلادي كه داد و ستدهاي دريايي رونق به سزايي داشت، گروهي از مورخين، راه دريايي‌خليج فارس را با اهميت‌تر از جاده معروف ابريشم و يا يك مسير مهمي از آن مي‌دانند
در سال 1497 ميلادي،براي اولين بار استعمارگران غربي به فرمانروايي «واسكودوگاما» در بنادر خليج فارس پياده شدند. در سال 1506ميلادي، پرتغالي‌ها بعنوان حفاظت منافع پرتغال در برابر تجار مصري و ونيزي، جزيره هرمز را محاصره كردند.بندر هرمز در اين زمان كليد تجاري خليج فارس محسوب مي‌شد و راه ادويه از كنار همين بندر در تنگه هرمزعبور مي‌كرد
شاه اسماعيل صفوي در صدد اعاده مالكيت ايران بر هرمز بود كه به سبب گرفتاري‌هاي ناشي ازجنگ با عثمانيان، موفق به راندن پرتغالي‌ها نشد و با آنها پيماني منعقد نمود. كه طي آن تسلط پرتغالي‌ها برخليج فارس تا مدتي تثبيت شد. اما شاه عباس بزرگ به كمك انگليسي‌ها، به حاكميت پرتغالي‌ها در جزيره هرمزو خليج فارس خاتمه داد
در سال 1004 (ه . ق)هلندي‌ها، تجارتخانه‌اي در بندر عباس تاسيس كردند و رقابت بين هلند و انگليس شدت‌يافت. در اواخر دوره سلطنت شاه صفوي، دولت ايران به لغو معافيت گمركي واردات و صادرات هلندي‌ها اقدام‌كرد. دولت ايران به هلندي‌ها اجازه داد كه در هر نقطه‌اي از ايران به تجارت ابريشم اقدام كنند. در همين زمان‌هلندي‌ها، دژ مستحكمي را در نزديكي تجارتخانه خود در بندر عباس احداث نمودند
ميرمهنا حاكم جزيره خارك و بندر ريگ به بهانه عدم پرداخت اجاره بها، در سال 1765 به هلندي‌ها حمله‌برد و آنها را از خليج فارس بيرون راند. پس از اين ماجرا انگليس در خليج فارس، شيخ نشين‌هاي متعدد كوچكي‌را ايجاد نمود تا از اتحاد آنها در مقابل خود جلوگيري كند
خليج فارس بعد از جنگ جهاني اول به عنوان مهمترين كانون نفت و منبع مهم رشد صنايع، اهميت‌اقتصادي و استراتژيكي مهمي يافت. موقعيت استراتژيكي استان هرمزگان موجبات توجه ويژه به اين منطقه رابراي دولت‌ها و كشورهاي خارجي الزامي ساخت .
آب و هوا
استان هرمزگان در ناحيه گرم و خشك ايران قرار گرفته و آب و هواي نيمه بياباني دارد. هواي نوارساحلي استان در تابستان‌ها بسيار گرم و مرطوب و در زمستان‌ها بسيار معتدل است. نزولات جوي استان اندك‌است. رطوبت نسبي در نواحي ساحلي بسيار بالاست .
صنايع دستي و سوغاتي ها
صنايع دستي و سوغاتي‌هاي استان عبارتند از: كوزه‌هاي سفالي معروف به حبله،پارچه‌هاي گلابتون دوزي شده، شيريكي پيچ، چادر شب، قالي و فرش، سبد و حصير و انواعي از صنايع دستي‌دريايي كه مورد علاقه جهانگردان قرار مي‌گيرند.
موزه ها
موزه مردم شناسي ،بندرعباس
آثار باستانی و جاذبه های گردشگری
قلعه پرتغالي‌ها قشم
در انتهاي شمال خاوري جزيره قشم يك قلعه قديمي و مخروبه وجود دارد اين قلعه را در سال 1030 هـ.ق (1621 ميلادي) به دستور پادشاه اسپانيا، در مسير بندر قشم ساخته‌اند. اين قلعه در سال 1622 به دست سپاهيان ايران فتح شد و تا امروز نيز آثار ديوار خارجي آن باقي مانده است.قلعه مذكور دو حصار و برج‌هايي در چهار گوش دارد. در پشت حصار بيروني قلعه، خندقي وجود داشته كه اينك پر شده است. ديوار سازي قلعه با سنگ هاي مرجاني و سنگ لاشه و ملات گچ و ساروج به شكل بناهاي عهد ساساني انجام گرفته است. در ميان خرابه‌هاي قلعه هنوز هم تعدادي لوله زنگ زده توپ وجود دارد. چهار لوله از اين لوله‌ها را در اطراف در ورودي پاسگاه‌هاي قديمي قشم و لافت نصب كرده‌اند و چند لوله توپ ديگر نيز به بندر لنگه حمل شده است.
قلعه هزاره (بي بي مينو ) ميناب
درحال‌حاضر از تمامی بنای مسجد، يك شبستان بزرگ و نيمه ويران و يك مناره باقی مانده و مناره و شبستان اين مسجد از نظر قدمت ساختمان با ساير بناهای تاريخی شهر يكسان نيست و سبك معماری آن ويژگی منحصر به فردی دارد. مناره مسجد كه 22 متر طول و 5/3 متر قطر دارد از لحاظ سبك ساختمان با ديگر مناره‌های ايرانی متفاوت است. طرح معماری بالای گلدسته آن تركيبی از طرحهای معماری هنری و ايرانی است و به شكل مارپيچ و ممانند مار حلقه شده‌ای سر برافراشته و در بالای گنبد و بر انتهای گلدسته قرار گرفته است. ساختمان اين مناره و محوطه آن با پنجره‌های مشبك و كاملاً به سبك هندی چوب سازی شده است. كنده كاري‌های روی چوب به صورت قوس‌های تزيين و نماهای رواقی است. چتر سايبان روی مأذنه، تقليدی از مرغان پر گشاده هندی است. شبكه‌های‌چوبی تحتانی آن مشبك و منطبق بر تركيب‌های كثيرالاضلاع هندي و از چوب است. سبك درب سازی آن ايرانی بوده و بقيه گلدسته يعنی ستون استوانه‌ای شكل و تزيينات آجركاری و گچبری و ستون سازی زير مأذنه دارای نقش و سبك دوران قاجار و متأثر از سبك معماری و تزييناتی دوران صفوی است. گچبری سقف شبستان و ايوان آن ، تركيبی از قالب گيری و قطعات گل و بته است و نماسازی آن گچی است. در قسمت‌های برجای مانده داخل بنا، به طور كاملاً آشكاری سبك نماسازی داخل معابد هندی به كار رفته است.
مازندران
معرفی
موقعيت جغرافيايي
استان مازندران ۶۴۵۴۶ كيلومتر مربع مساحت دارد و از اين نظر يازدهمين استان ايران است. براساس‌آخرين تقسيمات سياسي و اداري در سال ۱۳۷۵، شهرستان‌هاي استان مازندران عبارت‌اند از: بهشهر، ساري، قائم‌شهر، بابل، بابلسر، آمل، نور، تنكابن، رامسر، محمودآباد، نكا، چالوس، نوشهر و سوادكوه. شهرستان ساري مركز استان مازندران است. درياي مازندران (خزر) در شمال، استان تهران و سمنان در جنوب و استان‌هاي گيلان و گلستان به ترتيب در غرب و شرق استان مازندران قرار گرفته‌اند.
استان مازندران از نظر طبيعي به دو قسمت جلگه ساحلي و كوهستاني تقسيم مي‌شود. رشته كوههاي البرزمانند ديواري مرتفع نوار ساحلي و جلگه‌اي كناره‌اي درياي خزر را محصور كرده است. در اثر نسيم مداوم دريا و بادهاي محلي در سواحل جنوبي و شرقي درياي خزر، تپه‌هاي ماسه‌اي تشكيل شده و سدي طبيعي و كم ارتفاع‌بين دريا و جلگه پديد آمده است.
جمعیت استان
اين استان در سال ۱۳۷۵، حدود ۲۲۰۶۸۰۰ نفر جمعيّت داشته است كه از اين تعداد حدود ۴۶ درصد درنقاط شهري و ۵۴ درصد در نقاط روستايي سكونت داشته‌اند.
تاريخ و فرهنگ
درباره تاريخ باستاني استان مازندران اطلاع زيادي در دست نيست و اساساً وضعيت اقليمي مانع ماندگاري ابنيه‌و آثار تاريخي شده است. در جلگه‌هاي ساحلي مازندران آثار معتبري از ادوار قبل از اسلام به دست نيامده وحتي از شهرهاي معتبر صدر اسلام هم به جز آمل، ساري و لاهيجان يادگاري به جانمانده است.
بعد از غلبه آريايي‌ها و مهاجرت بوميان، ساكنان جديد پس از مدّتها زير فرمان هخامنشيان قرار گرفتند. درسال ۳۰ هجري قمري، در زمان خلافت عثمان، «سعدبن عاص» حاكم كوفه سواحل طبرستان، رويان و دماوند رابه تصرف خود در آورد. در زمان خلافت ابوجعفر منصور (۱۵۸ - ۱۳۶ ه.ق) دوّمين خليفه عباسي، مردم‌طبرستان براي چندين بار سر به شورش برداشتند. سرانجام در سال ۱۶۷ هجري قمري ونداد هرمز سلسله‌مستقلي در طبرستان تأسيس كرد. در سال ۴۲۶ هجري قمري، سلطان مسعود غزنوي از طريق گرگان واردطبرستان شد و صدمات فراواني به آن سامان وارد آورد.
در سال ۶۰۶ هجري قمري طبرستان به دست سلطان محمّد خوارزمشاه تصرف شد. سپس مغولان بر اين‌ناحيه حكومت كردند و سرانجام توسط تيموريان بساط حكمراني آنان برچيده شد. بعد از درگذشت امير تيمور،سادات مرعشي (۸۵۰ - ۸۰۷ ه.ق) به مازندران برگشتند و بعنوان اميران باجگزار اين نواحي سلطنت كردند ودر زمان سلطنت شاه عباس اوّل بطور كلي قدرت سادات مرعشي از بين رفت.
با برچيده شدن بساط حكمراني حكومت ملوك الطوايفي طبرستان كه تا سال ۱۰۰۶ هجري قمري ادامه‌داشت، امنيت اين منطقه به وسيله شاه عباس اوّل و سلاطين بعدي سلسله صفوي تأمين گرديد.
در زمان نادر شاه براي مقابله با دشمنان، به ويژه دشمنان شمالي و روس‌ها، در مازندران يك كارخانه كشتي‌سازي داير گرديد. در زمان فتحعلي شاه قاجار، به منطقه سرسبز و دل‌انگيز مازندران، به عنوان يك منطقه‌استراحتي - تفريحي توجه گرديد. در زمان سلطنت پهلوي منطقه مازندران مانند ساير مناطق كشور از راه‌هاي‌ارتباطي برخوردار شد. شرايط مناسب محيطي و آب و هواي معتدل، چشم‌اندازهاي زيباي طبيعي و نزديكي آن‌به تهران اين استان را به محل استراحت و تفريح بخش اعظم مردم كشور درآورده است.
استان مازندران علاوه بر مردم بومي، اقليت‌هاي بلوچ، ترك، كرد، لر، افغان، گرجي و ارمني را نيز در خودجاي داده است كه هنوز كاملاً با اكثريت محلي تركيب نشده و بسياري از خصايص قومي و فرهنگي خود را حفظ‌كرده‌اند. از جمله بعضي تيره‌هاي ترك كه در قرون گذشته به منظور جلوگيري از هجوم تركمن‌ها به اين نواحي‌كوچانيده شده‌اند، هم اكنون در مازندران حضور دارند.
زبان طبري يا مازندراني، بازمانده زبان ايرانيان قديم (پارسي ميانه) است كه ديرتر و كمتر از ساير زبان‌هاتحت تأثير زبان‌هاي بيگانه‌اي چون مغول، عربي و تاتاري قرار گرفته است. زبان مازندراني با لهجه‌هاي مختلف‌در تمامي نواحي استان متداول است. ادبيات فولك مردم استان مازندران بسيار غني و جالب توجه است.دانشمندان و شاعران مشهوري از اين استان برخاسته‌اند كه از آن ميان به نيما شاعر معروف معاصر ايران و مازندران مي‌توان اشاره كرد.
آب و هوا
طبيعت استان مازندران تحت تأثير عرض جغرافيايي، سلسله جبال البرز، ارتفاع از سطح دريا، دوري و نزديكي به دريا، بيابان‌هاي جنوبي تركمنستان، وزش بادهاي محلي و ناحيه‌اي و پوشش گياهي و جنگلي قراردارد. به همين جهت آب و هواي مازندران در كانون‌هاي مختلف جغرافيايي متفاوت و گوناگون است و انواع آن‌عبارتند از: آب و هواي معتدل خزري، كه تابستان‌هاي گرم و مرطوب و زمستان‌هاي معتدل و مرطوب دارد. آب وهواي معتدل كوهستاني، كه زمستان‌هاي سرد با يخبندان و تابستان‌هاي معتدل و كوتاه دارد. آب و هواي سردكوهستاني، كه يخبندان‌هاي طولاني و زمستان‌هاي سرد و تابستان‌هاي كوتاه و خنك دارد. ريزش‌هاي جوي نواحي كوهستاني غالباً به صورت برف است كه تا اواسط دوره گرما نيز دوام مي‌آورد.
صنايع دستي و سوغاتي‌ها
عمده‌ترين صنايع دستي استان مازندران عبارتند از: قالي بافي، گليم بافي، ابريشم‌بافي، پارچه بافي، زيلو، جاجيم بافي، ظروف سفالي، ظروف و مجسمه‌هاي چوبي، نمد بافي و... كه در سراسرمازندران به ويژه در نواحي جنگلي توليد و به بازار عرضه مي‌شوند.
در ميان صنايع دستي استان مازندران، روسري و لباس‌هاي ابريشمي، نمد و محصولات حصيري و چوبي‌معروفيت بيشتري دارند و به عنوان سوغاتي مورد توجه سياحان داخلي و خارجي قرار مي‌گيرند. محصولات‌صنايع دستي معمولاً در قسمت‌هاي ورودي و خروجي شهرهاي استان عرضه مي‌شود و منظره جالبي را به‌وجود مي‌آورد.
موزه ها
موزه و فرهنگسراي كندلوس - نور
آثار باستانی و جاذبه های گردشگری
مجموعه صفوي فرح‌آباد - ساري
درياي خزر - مازندرانكنارههاي اين دريا عموماً شن‌زار و پست و صاف است. خليج قره‌بوغاز در شمال شرقي و خليج گرگان درجنوب شرقي از بريدگي‌هاي مهّم آن هستند. خليج گرگان توسط شبه جزيره ميانكاله از درياي مازندران جدامي‌شود. مرداب انزلي بوسيله جزيره غازيان از دريا جدا شده است. درياي خزر نقش تعيين كننده‌اي در آب وهواي ساحل شمال ايران دارد و زيبايي‌هاي بي نظير مازندران به حفاظت سيستم زيستي اين دريا بستگي دارد.درياي خزر شامل سه بخش شمالي، مركزي و جنوبي است. سواحل ايراني‌درياي مازندران از آستارا تا گميشان و دهانه اترك در طول و پهناي ۳ تا بيش از ۳۰ كيلومتر گسترده است. چشم انداز شمالي آن را درياي‌نيلگون و نسبتاً آرام خزر و چشم انداز جنوبي آن را غير از قسمت غربي كه عمدتاً مرتفع و مردابي است،جنگلهاي انبوه دامنه‌هاي البرز تشكيل داده‌اند. در فراسوي جنگل‌ها، قله‌هاي سر به فلك كشيده و برف گير البرزقرار دارد كه زيبايي خاصي به اين منطقه مي‌بخشد و پيرامون ساحل را باغات مركبات، شاليزارها و مزارع‌سرسبز پوشانيده و جلوه‌هايي شگفت و زيبا را پديد آورده است. مهمّترين محورهاي ساحلي مازندران كه‌قابليت توريستي فوق العاده‌اي دارند، عبارتند از: محور رامسر - علم ده، محور علمده - بابلسر و محور بابلسر،فرح آباد و بهشهر.
بناي امامزاده عباس - ساري
امامزاده يحيي - ساري
روستاهاي شگفت - مازندران
برخي ديگر از روستاهاي استان جذابيت طبيعي اعجاب آوري دارند. اهم اين روستاها عبارتند از: روستاي‌لنگر در ساري، جواهرده در رامسر، دولت آباد در ساري، جنت رودبار در گالش محله تنكابن، اشكورات عليا در رامسر،شاهاندشت در آمل، لاريجان در آمل كه جلوه‌هاي اعجاب آوري از طبيعت ناب مازندران را به نمايش مي‌گذارند.
تهران
معرفی
پیشینه تاریخی
منطقه تهران که در شمال غرب فلات مرکزی ایران قرار گرفته از زمان های دور و ادوار پیش از تاریخ منطقه ای مسکونی بوده و رد پای فرهنگهای پیش از تاریخی را در گوشه و کنار آن می توان سراغ گرفت . دشت تهران حراقل از نیمه دوم هزاره دوم تا به امروز مسکونی بوده است . از زمانی که شهر تهران در سال 1200 ه . ق توسط آقا محمد خان قاجار به پایتختی ایران برگزیده شد تا به امروز حوادث بی شماری را به خود دیده است .
موقعيت جغرافيايي
استان تهران با 18956 كيلومتر مربع مساحت در شمال فلات مركزي ايران قرار گرفته است. اين استان‌از شمال به استان مازندران، از جنوب به استان قم، از شرق به استان سمنان و از غرب به استان قزوين محدودشده است. ابر شهر تهران مركز شهرستان و مركز استان تهران و پايتخت جمهوري اسلامي ايران است. براساس‌آخرين تقسيمات كشوري، شهرستان‌هاي تهران، دماوند، ري، ساوجبلاغ، شميرانات، شهريار، ورامين، اسلام‌شهر و كرج مجموع شهرستان‌هاي استان تهران را تشكيل مي‌دهند .
بلندترين نقطه استان تهران قله دماوند با 5678 متر ارتفاع و پست‌ترين قسمت آن با 790 متر ارتفاع از سطح‌دريا، دشت ورامين در جنوب شرقي استان است. رشته كوه البرز، در شمال سوادكوه و فيروزكوه در شمال شرقي،لواسانات، قره داغ و شميرانات، كوههاي حسن آباد و نمك در ناحيه جنوب و بي بي شهربانو و القادر در جنوب‌شرقي و ارتفاعات قصر فيروزه در شرق قرار گرفته‌اند .
جمعیت استان
جمعیت استان تهران در سال 1379 در حدود 11.647.103 نفر برآورده شده است . از این تعداد 10.159.768 نفر در نقاط شهر ری ( 23/87 در صد کل استان ) و 1.487.335 نفر در مناطق روستائی ( 77/12 در صد کل استان ) زندگی می کنند . نرخ رشد جمعیت بین سالهای 70 تا 73 در کل استان 7/2 در صد ، در مناطق شهری ، 8/3 در صد و در مناطق روستایی 7/3 در صد بوده است . در توزیع شهرستانی جمعیت ، بیش از نیمی از جمعیت استان در شهرستان تهران ساکن هستند ( 73/57 در صد جمعیت کل استان ) و شهرستان کرج با 1.120.543 نفر ( 62/9 در صد کل جمعیت استان ) در مرتبه دوم قرار دارد . بالاترین نرخ رشد جمعیت بین سالهای 70 تا 73 را شهرستان شهریار با 8/11 در صد داشته است .
فرهنگ و تاريخ
تهران امروزي كه در رديف بزرگترين و پرجمعيت‌ترين شهرهاي جهان قرار دارد، فراز ونشيب‌هاي تاريخي فراوان داشته است. «طهران» كه زماني قريه‌اي بيش نبود، امروز به تهران بزرگ با بيش از يازده‌ميليون نفر جمعيت تبديل شده است. اين شهر در سال 1200 هجري قمري به پايتختي ايران برگزيده شد. از آن‌تاريخ به بعد به مركز سياسي، اداري، اقتصادي، فرهنگي و هنري كشور تبديل شد. در طول 200 سال گذشته‌دانشمندان، نويسندگان، هنرمندان و شاعران بزرگي در تهران زندگي مي‌كنند يا زندگي كرده و مرحوم شده‌اند. درهر حال تهران امروزي به مركز بزرگ تحولات تاريخي و فرهنگي تبديل شده است.
نژاد
تمدن هایی که در حوزه استان تهران از دیر باز وجود داشته اند نشانه هایی از سکونت و پیدایش تمدنهای این منطقه را نشان می دهند در این میان ( چشمه علی ) ری که مربوط به 6200 سال قبل است از اهمیت ویژه ای برخوردار است . گروهی که بیش از 6000 سال پیش در این حوزه ساکن بودند از اولین اقوام و نژادهای بومی منطقه محسوب می شوند تمدنی که توسط این اقوام در چشمه علی ری متولد شد و رشد کرد بسیار قدرتمند بود و با نفوذ به خارج از حوزه چشمه علی مانند ساکنان تپه سیلک ، قره تپه شهریار ، موشلان تپه اسماعیل آباد ، تپه حصار دامغان و تپه آنو و نمازگاه در ترکستان وشرق ایران تا بلوچستان ، کمکم توانست بر دیگر اقوام تأثیر گذارد و آنها را جذب قدرت و عظمت خود نماید .
زبان
زبان اصلی مردم تهران و استان تهران ، فارسی است . اما در بعضی نقاط زبانهای محلی نیز دیده می شود که در مجموع از لهجه های فارسی محسوب میشوند . به طور کلی زبان و گویشهای دیگری مانند آذری ، گیلکی ، لری ، مازندرانی و.... نیز به دلیل مهاجرت ها به ان افزوده شده است . بر اساس سرشماری 1365 در حدود 1/98 در صد از جمعیت استان به زبان فارسی تکلم می کنند که این نسبت در نقاط شهری 3/98 و در نقاط روستایی 8/96 در صد است .
مذهب
آثار پیدا شده از عهد قدیم در ری و پهنه تهران بزرگ نشاندهنده اعتقادات مزداپرستی و زردشتی گری ساکنان منطقه و آداب و رسوم رایج در میان آنهاست . با ظهور اسلام و فتح ری در سال 22 ه . ق اندک اندک مردم منطقه به دیانت اسلام گرایش یافتند و از همان آغاز با پیدایش فرق و مذاهب گوناگون در اسلام شیعه و سنی در کنار هم زندگی کردهاند .
آب و هوا
اقليم استان تهران در نواحي كويري و جنوب گرم و خشك، در نواحي پايكوهي سرد و نيمه مرطوب ودر نواحي مرتفع سرد با زمستان‌هاي طولاني است. گرم‌ترين ماههاي سال در مرداد و شهريور با متوسط دماي30-28 درجه و سردترين ماه سال دي ماه با يك درجه سانتي گراد گزارش شده است. دماي شهر تهران درزمستان معتدل و در تابستان گرم است
بخش شمال تهران و شميرانات در تابستان نيز معتدل است. ميانگين‌بارندگي سالانه استان تهران در حدود 400 ميلي متر گزارش شده است. بيشترين بارش سالانه در ماههاي‌زمستان روي ميدهد
بطور خلاصه مي‌توان گفت سراسر ماههاي بهار و تابستان و حتي در ماه پاييز دامنه‌هاي جنوبي البرز بويژه‌در نواحي كوهستاني، دره‌اي، رودخانه‌اي و سواحل درياچه‌هاي پشت سدهاي بزرگ امير كبير، لتيان و لار ودرياچه‌هاي طبيعي جابان و تار از ارزش تفرجگاهي قابل توجهي برخوردار است. همچنين در تمام طول زمستان‌نواحي شمالي استان تهران به علت پوشش برفي سنگين به ويژه در دامنه‌ها و شيب‌هاي البرز جنوبي، شرايط مساعدي را براي ورزش‌هاي زمستاني از جمله اسكي فراهم مي‌آورد.
سوغاتي ها و صنايع دستي
عمده‌ترين صنايع دستي استان را قلم زني روي مس و برنج، خراطي و سبدبافي، خاتم‌كاري، شيشه‌گري، تراش و نقاشي روي شيشه، زيلوبافي، نقاشي روي چرم، قاليبافي، سفالگري، حصيربافي،ورني‌بافي، دست‌بافي، چاپ باتيك، جاجيم و گليم بافي، رويه پشتي، جوال، خورجين، رنگرزي و ريسندگي‌تشكيل مي‌دهند. مراكز مهم مبادله شهر تهران عبارتند از: مراكز خريد عتيقه منوچهري، مراكز خريد صنايع دستي- خيابان طالقاني و استاد نجات اللهي، مركز خريد فرش - بازار بزرگ و خيابان فردوسي و مركز خريد كتاب -روبروي دانشگاه تهران.
موزه ها
شهرك سينمايي صداوسيما(حاتمي)،تهران
موزه هنرهاي معاصر،تهران
موزه هنرهاي زيبا(كاخ سياه)،تهران
موزه فرش ايران،تهران
موزه هنرهاي تزئيني ايران،تهران
موزه ملي ايران باستان،تهران
موزه و كتابخانه ملك،تهران
كاخ موزه ملت،تهران
كاخ موزه نظامي،تهران
كاخ موزه مرواريد،كرج
موزه هنرهاي ملي،تهران
موزه جواهرات ملي،تهران
موزه آثار طبيعي و حيات وحش،تهران
موزه استاد صغتي(13 آبان)،تهران
كاخ موزه رجعت و عبرت(مادرشاه)،تهران
موزه رضا عباسي،تهران
كاخ موزه سعدآباد،تهران
موزه سبز(شهوند)،تهران
ساختمان سران،تهران
نمايشگاه بين المللي تهران،تهران
آثار باستانی و جاذبه های گردشگری
کاخ نياوران
در گوشة شمال شرقي باغ نياوران، بناي کاخ نياوران با مساحتي در حدود 9000 مترمربع در دو طبقه و يک نيم طبقه احداث شده است.
عمليات احداث اين بنا در سال 1337 ﻫ . ش، با طرحي ايراني آغاز گرديد و با وقفه اي که در ساخت آن پيش آمد در سال 1346 به اتمام رسيد و در سال 1347 مورد بهره برداري قرار گرفت.
ساختمان اين بنا ابتدا به عنوان محلي براي پذيرايي ميهمانان خارجي در نظر گرفته شده بود اما در هنگام ساخت به محل سکونت محمدرضا پهلوي و خانواده اش اختصاص يافت. طرح اين بنا از محسن فروغي است که توسط شرکت فرمانفرمائيان به مرحله اجرا درآمده است.
طرح چهار ضلعي کاخ و فضاسازي معماري داخلي آن الهام گرفته از معماري ايراني با بهره گيري از فناوري مدرن است. تزئينات آن نيز تلفيقي از هنر پيش از اسلام و پس از اسلام است که گچبري توسط استاد عبداللهي، آينه کاري توسط استاد علي اصغر و کاشي کاري نماي خارجي توسط استاد ابراهيم کاظم پور و ايليا انجام شده است. کف بنا از جنس سنگ سياه و سقف آن از جنس آلومينيوم است که از وسط باز مي شود. دکوراسيون و مبلمان داخلي کاخ توسط يک گروه فرانسوي طراحي و اجرا شده است.
طبقه همکف اين بنا شامل سرسراي بزرگي است که کليه اتاق ها در اطراف آن شکل
گرفته اند که از آن جمله مي توان به سينماي اختصاصي، اتاق غذاخوري، سالن پذيرايي، اتاق انتظار و راهروهاي فرعي و همچنين تالار آبي اشاره کرد.
در نيم طبقة اين بنا اتاق کار، اتاق کنفرانس و دفتر منشي فرح ديبا ، اتاق خواب ليلا و اتاق نديمه او قرار دارد.
اتاقي نيز در مسير راه پله ها قرار دارد که لباس هاي رسمي و نظامي و مدالها و نشان هاي محمدرضا پهلوي در آن نگهداري مي شوند.
در طبقه سوم اتاق خواب واستراحتگاه نيمروزي پهلوي دوم و همچنين اتاق هاي فرزندان وی و نديمه هايشان قرار دارد.
اين فضاها با نقاشي ها و فرش هايي گرانبها و هداياي متعددي از کشورهاي مختلف پوشيده شده اند.
کاخ گلستان
مجموعه کاخ گلستان، یادگاری به جای مانده از ارگ تاریخی تهران محل اقامت شاهان سلسله قاجار و از زیباترین و کهنترین بناهای پایتخت دویست ساله ایران می باشد. این بنا روزگاری همانند نگینی در میان این ارگ می درخشید .
سابقه تاریخی ارگ سلطنتی که محدوده مکانی تاریخی آن را در شمال خیابان و میدان امام خمینی (سپه) در سمت غرب خیابان خیام ،در شرق خیابان ناصر خسرو و در جنوب خیابان پانزده خرداد و میدان ارگ تشکیل می دهد، به روزگار صفویه باز می گردد .
شاه طهماسب اول صفوی (930-984) نخستین پادشاهی بود که در سفرهای خود به قصد زیارت مقبره حضرت عبدالعظیم دستور داد بارویی به طول یک فرسخ به دور قصبه تهران احداث شود. پس از او شاه عباس صفوی در قسمت شمالی حصار طهماسبی چهار باغ و چنارستانی احداث نمود که بعدها دیوار بلندی گرد آن بنا کرده و عمارات مقر سلطنتی را در داخل آن ساخته، ارگ نامیدند .
در اواخر عهد صفوی تهران گاهی مقر موقت در بار شاهان صفوی قرار می گرفت و حتی شاه سلیمان (1077-1105) کاخی در این شهر برای خود بنا نهاد. ولی امروز اثری از بناهای دوره صفوی باقی نمانده است .
کهنترین بناهای موجود در مجموعه گلستان، ایوان تخت مرمر و خلوت کریمخانی متعلق به دوران کریمخان زند است. وی در نبرد های خود بر ضد محمد حسن خان قاجار در سال 1172 تهران را مرکز اردوکشی خود قرار داد و پس از پیروزی در این جنگ در دیوانخانه قدیم تهران که در زمان ساه سلیمان ساخته شده بود بار عام داد و با عنوان وکیل الرعایا حکومت ایران را در دست گرفت .
به فرمان او در تابستان همان سال حصار ارگ مجددا احیاء شد و یک دست حرمخانه و خلوتخانه و عمارت دارالحکومه در داخل آن بنا گردید و در تابستان سال بعد (1173) که اردوی خود را به چمن سلطانیه (زنجان) منتقل نمود.دستور داد یک دست عمارت خاصه و دیوانخانه بزرگ به سبک ساسانی و باغی در جنب آن بنا نمایند .
پس از مرگ کریمخان زند در 1193 آغا محمد خان قاجار در 1200 تهران را به پایتختی برگزید، ولی به دلیل لشکر کشیهای دائمی کمتر در مقر حکومت خود به سر می برد، و برای عمارت و آبادانی چندان فرصت نداشت . تا آنکه فتحعلی شاه در سال 1211 بر تخت ساطنت ایران جلوس کرد، از آن زمان به بعد با گسترش دستگاه اداری و تشریفات سلطنتی بناهای متعددی در داخل ارگ تهران عمدتا در زمان فتحعلی شاه و ناصرالدین شاه قاجار احداث شد .
در دوران رضا شاه پهلوی، بخشهای بزرگی از ارگ تهران، از جمله حصار دور آن، سردر باب عالی، ساختمان دفتر استیفا، نگارخانه، تکیه دولت، نارنجستان، باغ گلشن و ساختمانهای اندرونی تخریب شد. محل سکونت شاه به سعدآباد وسپس در دوران محمد رضا شاه پهلوی به نیاوران منتقل و مجموعه گلستان به محل پذیرایی از میهمانان خارجی تبدیل گردید.پس از انقلاب مجموعه گلستان همچون اغلب عمارات سلطنتی دیگر بصورت موزه در آمد تا همگان بتوانند از آن دیدن کرده و از تماشای زیباییهای حاصل فکر و دست هنرمندان و صنعتگران ایرانی بهره برند .
بخشهای مختلف این مجموعه در حال حاضر عبارت است از:
ایوان تخت مرمر، خلوت کریمخانی، اتاق موزه (تالار سلام) و حوضخانه آن، تالار آینه ، تالار عاج یا سفره خانه تالار برلیان یا سفره خانه، تالاربرلیان یا تشریفات، ساختمان کتابخانه، عمارت شمس العماره، عمارت بادگیر و حوضخانه وسیع آن، تالار الماس، کاخ ابیض، چادر خانه
کاخ عشرت آباد
عشرت آباد یکی از اعیان نشینان دربار قاجار در شمال و خارج از تهران قرار داشت که در چند مقطع به آن بناهایی اضافه شده است . ساختمان اصلی آن به شمس العماره شباهت زیادی دارد و هم اکنون در میدان سپاه ، داخل پادگان ولیعصر (عج) یا پادگان عشرت آباد سابق که متعلق به نیروی هوایی سپاه است ، قرار گرفته است .
در سال 1291 ه.ق ناصرالدین شاه پس از بازگشت از سفر اول فرنگ خود دستور داد باغی بین قصر قاجار (زندان قصر کنونی) و باغ نگارستان (وزارت ارشاد کنونی) احداث کنند و عمارتی چهار طبقه را در آن پایه ریزی نمایند که این باغ و عمارت های آن به عشرت آباد معروف گردید .
کاخ سعدآباد
در پهنه پر طراوت كوهپايه هاي توچال و درهسرسبز دربند, بخش دل انگيزي از شمال شهر تهران شكل مي گيرد كه مجموعه سعدآباد با يك ميليون و صد هزارمترمربع وسعت دراين گستره غنوده است.
سعدآباد كه از شمال با كوههاي البرز,از مشرق با گلابدره, از مغرب با ولنجك و از جنوب با تجريش همسايگي دارد, در زمان قاجار, محل استقرار و سكونت تابستاني شاهان اين سلسله بوده است.پس از كودتاي 1299, در وسعتي تازه و الحاق باغ هاي مختلف, به اقامتگاه تابستاني رضاخان اختصاص يافته,كاخ و كوشك هايي به مناسبت و ضرورت هاي گوناگون در جايجاي اين پهنهء برتافته از درختان كهن و سپيدار و سرو, به فاصله اي از بازمانده بناهاي قاجار سر برآورده كه طي ساليان به چهارده كاخ كوچك و بزرگ, هركدام به سبك و شيوه اي در معماري رسيده است.
حاج آقا رضا رفيع در خاطرات خود مي نويسد:" من سعدآباد را از ابوالفتح سردار اعظم- پسر بانو عظمي خواهر ظلل السلطان به مبلغ چهارصد هزارتومان با مهر حاج آقا نورا… و كلباسي براي رضاخان سردار سپه خريداري كردم.
سعدآباد كه من آن موقع خريداري كردم به اين بزرگي نبود و وسعت آن هشت هزار متر كنار رودخانه با عمارت حاليه ملكه مادر بود.
البته بعد از خريداري سعدآباد از سردار اعظم, تپه علي خان والي را از پدر سرتيپ والي به مبلغ هفت هزار تومان خريداري نمودم و اين تپه همان تپه اي است كه كاخ شهوند را رضا خان بر روي آن بنا كرد و مادر شاهپور عبدالرضا(عصمت دولتشاهي)در آن كاخ مي نشست.
از باغ هايي كه اراضي آنها داخل اراضي سعدآباد شد,باغ آقامحمد جواد گنجه اي است كه جزء جعفرآباد بود, از باغ امام جمعه هم مقدار زيادي داخل باغ سعدآباد شد و خانه هاي جنوبي سعدآباد كه مربوط به دوره قاجار بود از نصيرالدوله خريداري گرديد و در زمان پهلوي اول به عنوان سربازخانه سعدآباد مورد استفاده قرار مي گرفت.سپس باغ هاي ديگري در اطراف سعدآباد از جمله باغ هاي سالار جنگ, سپهبد امان ا… ميرزا, مستوفي الممالك,شكرا… قوام الدوله, همدم السلطنه خواهر مستوفي و محمود بدر(به فتح باء و كسر دال)خريداري و جزو سعدآباد گرديد.رضاشاه درآن زمان در ميان درختان چنار سعدآباد چادري مي زد و گاهي هم زير آن پذيرايي مي كرد.
در زمان پهلوي اول, سراسر باغ سعدآباد از رودخانهء دربند مشروب مي شد.رضاشاه آب رودخانهء دربند را خريداري كرد و به آبياري اين باغ اختصاص داد ولي پهلوي دوم دوازده ساعت از آب رودخانه را به رعايا بخشيد
و چون آب اين رودخانه براي آبياري سعدآباد كافي نبود از دوازده رشته قنات هاي قديمي و جديدالاحداث استفاده گرديد .
كاخ هاي سعدآباد
هيجده كاخ كوچك و بزرگ از دوره هاي قاجاريه و پهلوي در سعدآباد وجود دارند كه چون در نظر است در شماره هاي آينده اين نشريه , درباره هر يك از آنها به صورت مشروح , مطالبي آورده شود در اين شماره فقط به ذكر نام آنها بسنده مي كنيم.
1- كاخ احمدشاهي (در اختيار بسيج خواهران) .
2- كاخ شهوند (كاخ موزه سبز فعلي) .
3- كاخ سفيد (كاخ موزه ملت).
4- كاخ اختصاصي (موزه تاريخ طبيعي سابق در حال حاضر در اختيـار نهاد رياســت جمهوري) .
5- كاخ اسود (سياه) موزه هنرهاي زيبا فعلي .
6- كاخ شمس (موزه مردم شناسي) .
7- كاخ اشرف (موزه ظروف سابق) .
8- كاخ غلامرضا (ساختمان تبصره 36) .
9- كاخ ملكه مادر (ســــاختمان جمهوري) .
10- كاخ احمدرضا (در اختيار نهاد) .
11- ساختمان عبدالرضا (امور اداري سعدآباد) .
12- كاخ بهمن پهلوي پسر غلامرضا (مركز آموزش) .
13- كاخ شهرام پسر اشرف (موزه نظامي) .
14- كاخ فريده ديبا (در اختيار نهاد) .
15و 16- كاخهاي قديم و جديد وليعهد رضا پهلوي (موزه بهزاد و دفينه).
17- كاخ فرحناز و عليرضا فرزندان محمدرضا شاه(موزه خط و كتابت ميرعماد).
18- كاخ ليلا (موزه آبكار)
علاوه بر كاخ هاي مذكور و چندين ساختمان قديمي ديگر , تاسيسات و امكانات ديگري همچون : سالن هاي مرغداري و گاوداري , موزستان و گلخانه هاي گوناگون , استخرهاي مختلف , چشمه سارها , زمين هاي تنيس و سالن بولينگ , سينما و آمفي تئاتر روباز در اين مجموعه 110 هكتاري وجود دارند
مناره پامنار،تهران
سردرباغ ملي،تهران
گیلان
موزه ها
صنايع دستي و سوغاتي‌ها
پل تاريخی لوشان رشت
اين پل، پيش از احداث شاهراه كنونی قزوين- رشت و پل جديد بتوني، تنها راه ارتباطی دو سوی رودخانه شاهرود بود. برخی پژوهندگان ساختمان اين پل اجری را به خسروخان گرجی حكمران گيلان در زمان سلطنت فتحعلی شاه نسبت می دهند. اما به نظر می رسد كه اين پل در قرن نهم هجری قمری ساخته شده باشد. پل لوشان 102 متر طول و چهار چشمه دارد كه دو چشمه آن بزرگ و دو چشمه ديگر آن كوچك است. در پايه پل اتاق بسيار بزرگی وجود دارد كه ضمن كمك به ايستايی پل، برای اقامت و استراحت كاروانيان در شب و به هنگام بارندگی و سرما بسيار مناسب است. ارتفاع پل از سطح رودخانه تا بلندترين نقطه آن 15 متر است. نام اين پل با حوادث تاريخ معاصر گيلان پيوند خورده است. علاوه بر پل های ياد شده، از پل های زير نيز می‌توان نام برد كه به لحاظ قدمت و شيوه ساخت و معماری جالب توجه هستند: پل ليشاوندان پس از سه راهی شفت (دوره قاجار) پل گاز رودبار جاده قديم صومعه سرا (دوره قاجار) و پل قديمی شفارود در پونل طالش (دوره قاجاريه).
پل غازيان (انزلي) بندر انزلي
اين پل بر روي رودخانه انزلي، بين غازيان و ميان پشته و در مسير ارتباطي تهران- رشت (از طريق انزلي) برپا شده است. ساختمان اين پل، به همراه پل ديگر انزلي، توسط مهندسان سوئدي در سال 1314 آغاز گشت و در سال 1316 به پايان رسيد.پل غازيان در زمان خود از معدود پل هاي پيشرفته جهان در نوع خود بوده و بر همين اساس، در سالهاي اخير جزو پل هاي تاريخي ايران به ثبت رسيده است. اين پل 40/210 متر طول و 10 متر پهنا دارد. ارتفاع آن از سطح آب 85/6 متر و داراي 5 دهانه ثابت و يك دهانه متحرك به طول 25 متر است. از زير دهانه اخير در گذشته كشتي ها تردد مي كردند. مصالح مورد استفاده در بنا، بتون و آهن است. قسمت متحرك پل توسط چرخ دنده و به كمك نيروي موتور يا انسان به بالا و پايين حركت مي كند. اين پل به شماره 1514 به ثبت تاريخي رسيده است.
محوطه باستاني مارليك رودبار
در كرانه خاوري سفيدرود رودبار، دره زيبايي به نام گوهررود وجود دارد كه به علت حاصل‌خيزي خاك و رطوبت و ملايمت هوا از بهترين نقاط منطقه رحمت آباد رودبار به شمار مي رود. در دره گوهررود، تپه هاي بزرگ و كوچك به چشم مي خورند كه از دوران باستان برجاي مانده اند تپه مارليك يكي از مهمترين آنهاست.
آرامگاه ميرزا كوچك خان رشت
آرامگاه ميرزا كوچك خان جنگلی معروف به سردار جنگل در جنوب شهر رشت و در محله سليمان داراب واقع شده است. اين آرامگاه، در سالهای انقلاب با شور و شوقی كه نسل جوان برای آشنايی با شخصيت های تاريخی منطقه گيلان از خود نشان می دادند، مورد توجه قرار گرفت و به دنبال آن سيل مسافران برای ديدن آرامگاه به سوی محله سليمانی داراب سرازير شد. در حال حاضر، بنايی ساده، اما زيبا روی قبر ميرزا كوچك خان ساخته شده است.
آرامگاه دكتر محمدمعين آستانه اشرفيه
قلعه لمبسر رودبار
در ناحيه رودبار نيز بيش از هر چيز ويرانه هاي مربوط به قلعه هاي اسماعيليه كه بر فراز ستيغ كوهساران خودنمايي مي كنند، نمايان است. دژ لمبسر يكي از عظيم ترين و وسيع ترين دژهاي منطقه است كه دو رود ‹‹نينه رود›› و ‹‹لمه در›› در دو سوي آن جريان دارند. قلعه لمبسر از سه جهت مخاور، جنوب و شمال به پرتگاه هاي مخوفي منتهي مي گردد. بخشي از سمت خاوري آن، يعني سمت رودخانه نينه رود، شيب كم تري دارد. به همين جهت، ديواري عظيم و قطور با سنگ هاي بسيار بزرگ ساخته اند كه تا امروز قسمتي از آن پابرجاست و در حدود 20 متر طول و 10 متر ارتفاع دارد. قسمت جالب توجه دژ، آب روي آن است كه تا امروز هم مسير آن را مي توان تشخيص داد. اين آب رو كه از طرف شمال وارد دژ مي شود، به آب انبارهاي مكعب مستطيل شكلي به طول 80/5 متر و عرض 90/1 متر و عمق 90/1 متر منتهي مي شود. اين آب انبارها در دل سنگ كنده شده اند. سه آب انبار ديگر مانند اين ها در طرف شمال و مخاور و در خارج از ديوارهاي دژ ديده مي شود. در آخرين قسمت محوطه شيب دار دژ، در يك پارچه سنگ كه از خاور به باختر كشيده شده است، چند آب انبار نزديك يك ديگر در دل سنگ كنده شده اند و آب انبار بزرگ حدود 12 متر طول دارد. اين آب انبارها تنها مكان ذخيره آب دژ لمبسر نبوده اند؛ زيرا در پايين ديوار خاوري دژ ، جايي كه آب انبارهاي خارج قلعه در سنگ كنده شده اند، فضاي سرپوشيده اي در ارتفاع 190 متري وجود دارد كه با پله هايي ناهموار به لب رودخانه منتهي مي شود. پهناي اين فضاي سرپوشيده 95 سانتي متر و قطر هلال تاق آن كمي بيش از 30 سانتي متر است. اين فضاي سرپوشيده فعلا از خاك و سنگ انباشته شده است. قلعه لمبسر يكي از شگفت انگيز ترين قلعه هاي ايران است و قدمت آن به دوران پيش از اسلامي مي رسد.
حمام پيرسرای رشت
اين بنا در محله پيرسرای رشت واقع شده و از آثار اواخر دوره قاجار به سال 1334 ه. ق است كه توسط سه تن از افراد خير به نام‌های باقر، حاج حسن و حاج عبدالله و به معماری تقی نامی ساخته شده است. سازنده كاشی های حمام، محمد فرزند حاج يوسف كاشی ساز- سازنده كاشی های حمام حاجی محمد جعفر رشت- است.
حمام شاه (انزلي)
اين بنا كه مهمترين حمام تاريخي شهرستان انزلي به شمار مي رفته در اوايل دوره قاجار توسط امير هدايت الله فومني معروف به گيلانشاه (مقتول 1200 ه. ق) ساخته شده و به هنگام مسافرت و اقامت شاهان قاجار در انزلي مورد استفاده آنان قرار مي گرفت. حمام شاه انزلي كه به سبك ديگر حمام هاي قديمي ساخته شده و داراي كاشيكاري زيبايي بوده در دوره اخير ويران شده است.
كاروان سرای لات رشت
اين كاروان سرا كه نزد اهالی محل به كاروان سرای شاه عباسی نيز شهرت دارد در 35 كيلومتری جنوب رشت و در چهار كيلومتری امام زاده هاشم، بر سر جاده رشت- قزوين واقع شده است. نام بانی و هم چنين سازنده يا سازندگان آن معلوم نيست: زيرا كه مانند بسياری ازكاروان سراها، فاقد كتيبه و سنگ نبشته است. ولی براساس نوشته متن های تاريخی به دستور منوچهر خان معتمدالدوله در سال 1246 هجری قمری ساخته شده است. اين كاروان سرا حياطی مربع شكل دارد كه در هر ضلع آن به طول 27 متر، هفت صفه و اتاق ساخته اند. در كنج های ضلع های شمالی و جنوبي، صفه مانندی ساخته شده كه به مال بند زمستانی راه دارد. در كاروان سرا در ضلع شرقی آن قرار دارد. كاروان سرا با آجر و ملاط ساروج ساخته شده است.
مدرسه شاپور رشت
اين قلعه در ۱۲ کيلومترى جنوب شرقى فومن و در دل جنگل‌هاى انبوه مناطق کوهستانى جاى دارد. اين قلعه که به سکسار و قلعه حسامى نيز شهرت دارد، از بزرگترين و با عظمت‌ترين دژهاى نظامى گيلان و حتى ايران به شمار مى‌آيد و مساحت آن بالغ بر ۵۰ هزار متر مربع است. اين قلعه در ارتفاع ۶۰۰ مترى و در بلندترين نقطه کوه قرار دارد. با توجه به خاک‌بردارى محوطه داخلى و بررسى پىف بنا، احتمالاً اين دژ به عصر ساسانى تعلق دارد و در زمان حکومت سلاجقه تجديد بنا شده است. از اين رو قلعه رودخان را از قلاع اسماعيليه به حساب مى‌آوردند.
عمارت كلاه فرنگي
اين عمارت که در ميان پارک شهر رشت (باغ محتشم) جاى گرفته، از بناهاى زيباى شهر رشت به شمار مى‌آيد. رودخانه گوهررود با انحناى خاصى از جنوب ساختمان و باغ عبور کرده و زيبايى محيط اطراف بنا را دوچندان مى‌سازد.
تالاب انزلي
از جمله زيباترين مناظر آبى گيلان است. اين تالاب محل تخم‌ريزى آبزيان و پناهگاه و مأمن پرندگان بومى و مهاجر است. در داخل تالاب جزاير زيبايى وجود دارد و دو شهر زيباى انزلى و آب‌کنار در ساحل آن قرار دارد.
جنگلهاي گيلان
معرفی
پیشینه تاریخی
قبل از مهاجرت اقوام آریائی به ایران صفحات شمالی ایران ، یعنی نواحی جنوب در یای مازندران ، مسکن اقوامی مانند کادوسیان ، آماردها کاسپیان و تپوریها و ... بود . قدیمی ترین سندی که از قوم کاسی ها یاد می کند مربوط به سده 24 قبل از میلاد و متعلق به ( پوزوراین شوشیناک ) است هرودوت مورخ یونانی این قسمت را حاکم نشین پانزدهم بر شمرده که ساس ها و کاسپی ها ی ساکن آن دویست تالان خراج به داریوش می پرداختند . استرابن که در 40 ق . م تا 40 میلادی می زیست اقوام گلامی ، کادوس ، ماردی و بعضی قبائل گرگانی را ساکنان نواحی شمال کوه البرز دانسته اند . در گذر زمان اعراب کادوسیان را طیلسان خواندند. بعدها این نام نیز تغیر یافت و امروزه آنها را تالش یا تالشیان می نامند . ( پلوتارک ) مورخ یونانی درباره جنگ کادوسیان با اردشیر ساسانی در 384 میلادی سخن گغته است . پیرنیا با توجه به نوشته های کتزیاس درباره کادوس ها می گوید مادها ابتدا گیلان و حوالی آن را در اختیار داشتند ولی در اواخر دوره مادها به سبب پاره ای اختلافات آن را از دست دادند چنانکه در اواخر عصر هخامنشی نیز کادوسی ها به صورت نیمه مستقل می زیستند نزاع میان مادها و کادوسیان از وقایع مهم اواخر حکومت مادها است .
موقعيت جغرافيايي
استان گيلان با پهنه‌اي به مساحت ۱۴۷۱۱ كيلومتر مربع در ميان رشته كوههاي البرز و تالش در ساحل‌درياي خزر و شمال ايران قرار گرفته است. براساس آخرين تقسيمات سياسي و اداري سال ۱۳۷۵،شهرستان‌هاي استان گيلان عبارتند از: آستارا، آستانه اشرفيه، بندرانزلي، رشت، رودبار، رودسر، شفت صومعه‌سرا، طالش، فومن، لاهيجان و لنگرود. شهر رشت مركز استان گيلان است. استان گيلان با استان‌هاي اردبيل در غرب، مازندران در شرق، زنجان در جنوب و كشور تازه استقلال يافته آذربايجان و درياي خزر در شمال هم مرز و همسايه است.
جمعیت استان
اين استان در سال ۱۳۷۵، حدود ۲۲۴۱۸۹۶ نفر جمعيّت داشته است كه ۸۳/۴۶ درصد آن در نقاط شهري و ۱۵/۵۳ درصد بقيه در نقاط روستايي سكونت داشته‌اند. ناهمواري‌هاي استان از غرب به شرق شامل: طالش، ماسوله و پشته كوه و رشته كوه البرز است كه از سه بخش غربي، مركزي و شرقي تشكيل شده است. البرز غربي‌مانند حصاري استان گيلان را در بر گرفته است و بلندترين قله آن در گيلان فك يا دلفك (آشيانه عقاب) نام دارد.جلگه‌هاي استان گيلان درميان دريا و كوهستان تا ارتفاع يكصد متري سطح دريا گسترش يافته‌اند كه به سه‌قسمت عمده تالش، گيلان غرب و گيلان شرق تقسيم مي‌شوند.
تاريخ و فرهنگ
تاريخ گيلان تا شش قرن پيش از ميلاد، يعني تا زماني كه تاريخ نگاران يونان، گوشه‌هايي از تاريخ ايران را روشن كرده‌اند، تاريك و مبهم است و تنها با تكيه بر پاره‌اي كاوش‌هاي باستان شناختي مي‌توان گوشه‌هايي از آن را روشن كرد. آثار به دست آمده از سرزمين‌هاي سواحل جنوب درياي خزر به دوره پيش از آخرين يخبندان (بين ۵۰ تا ۱۵۰ هزار سال پيش) تعلّق دارند.
پيشينه تمدن گيلان به چند هزار سال پيش‌از ميلاد مسيح مي‌رسد. در آن دوره «كاسي»ها براي دستيابي به زمينهاي بهتر به نواحي ديگر مهاجرت كردند. درهمين زمان، گروهي از قوم‌هاي مهاجر من‌جمله آريايي‌ها به علّت تغيير آب و هوا و افزايش سرماي قطبي به اين‌منطقه كوچ كردند و از آميزش مهاجران و ساكنان بومي منطقه، چندين قوم جديد تشكيل شد كه در اين ميان دوقوم «گيل» و «ديلم» اكثريت داشته‌اند. در سده ششم پيش از ميلاد، گيلانيان با كوروش هخامنشي متفق شدند ودولت ماد را سرنگون كردند. زمانيكه سلسله هخامنشي سرنگون شد، كشور به تصرف اسكندر و سپس‌سلوكي‌ها درآمد. در زمان سلوكيان، فرمانروايان محلي گيلان، با استقلال كامل حكومت مي‌كردند. در زمان‌ساسانيان، گيلان تا اندازه‌اي استقلال خود را از دست داد. در زمان خلفاي عباسي، علويان در كوهستان‌هاي ديلم‌زندگي مي‌كردند و مي‌كوشيدند دست خلفاي عباسي را از ديگر نقاط ايران كوتاه كنند. چنين بود كه بناي اتحادديلميان و علويان پي‌ريزي شد. در حدود سال ۲۹۰ هجري قمري، مردم گيلان و ديلم به مذهب شيعه روي‌آوردند. از همين دوره در تاريخ ايران سلسله‌هايي با منشاء گيلاني و ديلمي پديد آمدند. يكي از مهمترين اين‌سلسله‌ها «آل بويه» بود. در قرن هشتم هجري «اولجايتو» مغول موفق شد به طور موقت بر اين سرزمين پيروز شود.
گيلانيان در روي كار آمدن خاندان صفوي نقش مهمي ايفا كردند ولي در زمان سلطنت شاه‌عباس اوّل، گيلان‌استقلال خود را از دست داد. در سال ۱۰۷۱ هجري قمري شماري از قزاقان روس به قصد غارت به گيلان هجوم‌برده و دست به چپاول زدند. نادر شاه به علّت علاقه زياد به افزايش قدرت نيروي دريايي، گيلان را مورد توجه جدي قرار داد.
گيلك‌ها در پيروزي انقلاب مشروطه نيز سهي عمده داشتند و آنان در سال ۱۲۸۷ ه.ق پس از دو روز پيكارعليه قزاقان محّمد عليشاه، تهران را فتح كردند. نقش مردم گيلان در نهضت مشروطه و جنبش ميرزا كوچك خان‌جنگلي از نمونه‌هاي درخشان تاريخ اين خطه است.
استان گيلان از نظر فرهنگي نيز يكي از مناطق ويژه ايران است كه مجموعه‌اي از سنن ديرين و باستاني راپديد آورده است. زبان مردم گيلان نيز تحت تأثير تنوع قومي، گويش‌هاي گوناگون دارد كه مهّم‌ترين آنها گيلكي، تالشي و ديلمي است.
نژاد
درباره نژاد اقوام ساکن گیلان قبل از ورود آریائی ها نظریه های مختلفی وجود دارد . اغلب پژوهشگران از جمله ( هنری فیلد ) بر آنند که سومری ها مظاهر تمدن خود را از ناحیه جنوب شرقی دریای مازندران که در آنجا گنجینه ای از اشکال و سفال سومری کشف شده با خود به جلگه بین النهرین آورده اند . در پهلوان نامه گیل گمش از قول پروفسور آمده است : این گونه می توان گفت که ریشه نژادی سومریان با آریائی های کوهپایه نشین کوهستان های خاوری همگن باشد و افسانه های کهن این مردم نیز اشاره به کوچ آنان از فرازهای سخت به سوی آبرفت های زندگی بخش بین النهرین می کند
زبان
گویش گیلکی وابسته به زبانهای آریائی است که قرنها و هزاره ها در برابر نفوذ فرهنگ اقوام بیگانه موجودیت خود را حفظ کرده است . گویش گیلکی خود به دو شاخه کلی گیلکی رشتی و لاهیجانی تقسیم می شود . شاید بتوان رودخانه سفید رود را مرز مشخص کننده محدوده های این دو گویش محسوب کرد .
مذهب
مردم گیلان در آغاز به خدایان متعدد اعتقاد داشتند و در زمان ساسانیان بیشتر مردم گیلان زرتشتی شدند . در روزگار قباد گروهی از گیلانیان به این ایین گرویدند . جنگهای خونینی بین دیلمیان و اعراب باعث شد تا مردم گیلان کمکم با اعتقادات اعراب آشنا شوند و به دین اسلام بگروند .
آب و هوا
اقليم سرزمين گيلان به آب و هواي معتدل خزري معروف است .كوهستان تالش با جهت شمالي، جنوبي و كوهستان البرز با امتداد غربي - شرقي، مانند سدي از عبور بخار آب درياي خزر و بادهاي مرطوب شمال غربي به داخل ايران جلوگيري مي‌كند و به علّت ارتفاع زياد موجب بارندگي‌هاي فراوان در استان‌گيلان مي‌شود. تبخير گسترده درياي مازندران ضمن افزايش رطوبت هوا در تابستان و كاهش آن در زمستان،مي‌انجامد. از اين رو، يخ بندان زمستاني در نواحي كناره‌اي دريا بسيار كم گزارش شده است. ميزان بارندگي دراستان گيلان به بادهاي مرطوبي بستگي دارد كه در زمستان از شمال غرب در بهار از شرق و در تابستان و پاييز ازغرب مي‌وزند. اين بادها، هواي مرطوب دريا را به سوي جلگه گيلان مي‌رانند و موجب بارندگي‌هاي فراوان وطولاني مي‌شوند. در سال ۱۳۷۵، ميزان بارندگي در رشت ۴/۱۰۱۵ ميليمتر و تعداد روزهاي يخبندان سالانه آن۲۰ روز و روزهاي باراني آن ۱۵۶ روز گزارش شده است. متوسط حداقل دماي رشت ۳/۶ درجه سانتيگراد و متوسط حداكثر دماي آن ۹/۲۰ درجه ثبت شده است.
موزه رشت - رشت
مهمترين صنايع دستي و سوغاتي‌هاي استان عبارتند از: چوبكاري، چادرشب بافي،زيلو و جاجيم، گليم، دست بافت‌هاي ابريشمي، پشمي و نخي، بامبوبافي، سفالگري، كوزه‌گري، نمدمالي،حصير بافي و سبدبافي، مرواريد بافي، قاليبافي، چموش دوزي، قلابدوزي، نقاشي روي كدو معروف به كدوقلياني، كلوچه، بادام، چاي، برنج، ماهي، زيتون و...
آثار باستانی و جاذبه های گردشگری
تپه هاي باستاني گوهر رود، از جمله مارليك، بقاياي يك تمدن باستاني فراموش شده را در دل خود پنهان كرده اند. در ميان تپه ها، پنج تپه مارليك، زينب بيجار، دور بيجار، پيلاقلعه و جازم كول مهم تر و غني تر از ديگر تپه ها هستند. باستان شناسان معتقدند، ميان اين تپه ها، روابط نزديك برقرار بوده است. تپه مارليك كه گنجينه اي ارزنده از هنر و تمدن بشري را در طول قرن ها در خود پنهان و حفظ كرده در حقيقت يك تپه طبيعي و صخره اي است كه از سنگ هاي سولفات اهن تشكيل شده است.
بررسي لايه هاي طبيعي و زيرين تپه نشان مي دهد كه شكاف هايي بزرگ در درون تپه ايجاد كرده اند. گروهي از پژوهش گران معتقدند نام مارليك برگرفته از انبوده مارهايي است كه در اين تپه زندگي مي كنند. بدين گونه، افسانه مار و گنج در اين تپه مصداق واقعي پيدا كرده است اما بعضي واژه مارليك را يك واژه تاريخي مي دانند كه از دو جزء مارد و ليك به معني قوم مارد ساخته شده است. اگر اين نظريه درست باشد، گنجينه مارليك به قوم آمارد تعلق دارد. كاوش هاي مارليك، در سال هاي 41-1340 ه ش با همكاري دانشگاه تهران و اداره باستان شناسي انجام گرفت. در بررسي تپه هاي باستاني و منطقه رحمت آباد انبوهي ظرف شكسته سفالي كه در سطح دره ها پراكنده بود ديده شد.
در يكي از تپه هاي باستاني دره گوهر رود، يك گمانه زني آزمايشي به طول سه متر و عرض دو متر به انجام رسيد و نتايجي دور از انتظار به دست آمد. به عبارتي در مدتي كم تر از دو روز با كاوش آزمايشي، آثاري گران بها و تاريخي يافت شد كه از ان جمله مي توان به كشف دو مجسمه كوچك گاو مفرغي، دو مهر استوانه اي، چهارده دكمه طلا و آثار جالب ديگر كه نشان دهنده اهميت باستاني اين تپه ها هستند اشاره كرد.
در مراحل اوليه كاوش آثار ساختماني چهارديواري پديدار شد كه در حدود 30 متر مساحت دارد و به نظر مي رسد كه آرامگاه يا معبد است. در اين آرامگاه اشيايي مانند ظروف نقره اي با لوله بلند طلا و نقش هاي افسانه اي، يك تبر مفرغي دوسر و انبوهي سرپيكان مفرغي پيدا شد. در ادامه كاوش وضعيت اصلي تپه كه معرف آرامگاه و گورستان اقوام فراموش شده باستاني بود آشكار شد.
احتمال مي رود كه اين تپه، آرامگاه خصوصي فرمانروايان و شاهزادگان محلي بوده است كه در اواخر هزاره دوم و اوايل هزاره اول پيش از ميلاد در اين منطقه حكومت مي كرده و مردگان خود را بنا بر سنن و آيين هاي قومي كه در آن دوره رايج بود به همراه اشياء و آثار قيمتي در اين آرامگاه ها به خاك مي سپرده اند. زماني كه سه چهارم كاوش در تپه انجام شد در حدود 25 آرامگاه با اتاق آرامگاه در آن كشف شد.
در چند آرامگاه نيز بازمانده استخوان هاي انسان بدست آمد اما در همه اتاق ها، بي استثناء اشيايي مانند ظروف مفرغي ظرف هاي سفالين، دكمه هاي تزئيني ، انواع سرگرز، پيكان، شمشير، خنجر، مجسمه هاي برنزي و سفالي، كلاه خود، سرنيزه، مچ بند و اسباب و افزاري ديگر پيدا شد. در ميان اين آثار انبوهي گوش پاك كن طلا و برنز، ناخن پاك كن طلا و مفرغ، سوزن هاي طلا و مفرغ، دوك پشم ريسي و وسايلي از اين گونه به دست آمد كه معرف فرهنگ و طرز زندگي اين اقوام هستند.
پارچه هاي به دست آمده از تپه مارليك، نشانه ظهور و پيشرفت صنعت بافندگي در هزاران سال پيش در ايران و به ويژه در گيلان هستند.در كاوش هاي جديد مارليك؛خط ها و نقش هاي جالبي به دست آمد. از جمله آنها مهري است كه روي آن خط ميخي حك شده است يا مهري ديگر كه مجلس شكار را نشان مي دهد. به گفته باستان شناسان اين مهرها به يك هزار سال پيش از ميلاد، يعني به 3000 هزار سال پيش مربوط اند. آثار و نشانه هاي كنده شده و طرز كنده كاري آنها پيشرفت تمدن در گيلان را نشان مي دهد. كاوش هاي مارليك، يكي از بي سابقه ترين كاوش هاي جهان است زيرا تاكنون كم تر ديده شده است كه در كاوش هاي باستان شناختي گنجينه اي چنين گرانبها چه از نظر كميت و چه از نظر كيفيت به دست آيد.
در اين كاوش ها هم چنين انبوهي جام هاي طلا ، نقره، مفرغ، موزاييك، چيني و بدل چيني به دست آمد. در ميان جام هايي كه در اين كاوش ها به دست آمد؛ نمونه هاي بي مانندي وجود دارد كه در هيچ يك از كاوش هاي علمي جهان مانند آنها پيدا نشده است. از آن ميان جام مارليك را مي توان نام برد كه از زرناب است و ارتفاع آن به 18 سانتي متر مي رسد. ارتفاع نقش برجسته هاي اين جام تا دو سانتي متر نيز مي رسد كه نشان دهنده مهارت استادكاري است كه با ضربات چكش ان را آفريده است. نقش وسط جام، درخت زندگي است و در دو سوي درخت دو گاو بالدار ديده مي‌شوند كه در حال بالا رفتن از درخت هستند. نمايش بدن حيوان به حالت نيم رخ و نمايش سر آنها از رو به رو، از ويژگي هاي هنر ايراني است و همين هويت ايراني جام و سازنده آن را نشان مي دهد. در كف جام، يك گل تزييني زيبا نقش شده است و در ميان گل ، نقش خورشيد ديده مي‌شود كه شعاع هاي خود را به طور منظم پراكنده است.
باغ محتشم و عمارت کلاه‌فرنگى در زمان ‿محمد صادق خان اکبر سردار محتشم“ ملقب به ‿سردار معتمد“ ساخته شد.
اين بنا از بيرون سه طبقه به نظر مى‌آيد، در حالى که از داخل داراى چهار طبقه است. در اطراف ساختمان، اول و دوم ۱۸ ستون چوبى کار گذارده شده که بام و بالکن طبقه دوم را بر روى خود استوار مى‌دارند. طبقات اول و دوم هر يک داراى دو اتاق است.
اين اتاق‌ها هر يک به وسيلهٔ پنجره‌هايى نورگيرى داخلى و تهويه مناسب هوا را در فصل گرم سال ممکن مى‌سازند.
عمارت کلاه‌فرنگى يک بناى چند ضلعى است. همين مسئله ظاهر زيبايى به ساختمان مى‌بخشد و از يک نواختى نماى بيرون آن جلوگيرى مى‌کند. بلندترين اتاق اين عمارت هشت‌گوش و از هر سو داراى پنجره‌هايى است که رو به باغ باز مى‌شود.
مصالح به کار رفته در اين بنا آجر، چوب و گچ است. از سفال‌هاى خمره‌اى قرمز رنگ نيز براى پوشش بام استفاده شده است. عمارت کلاه‌فرنگى مدت‌ها محل سکونت حاکمان و فرمانداران شهر رشت بود و بارها به دست تعمير و مرمت سپرده شد. در سال ۱۳۷۴ اين عمارت به مديريت ميراث فرهنگى گيلان واگذار گرديد و امروزه از آن به عنوان مرکز آموزشى هنرهاى سنتى استفاده مى‌شود.
از ديدنى‌هاى چشم‌نواز تالاب انزلى مى‌توان از گل‌هاى نيلوفر آبى نام برد که غنچه‌ها و برگ‌هاى آن سر از آب برآورده و سطح وسيعى از تالاب را مى‌پوشاند. رويش نى در تالاب هم هر چند از نظر اکولوژيکى مشکلات زيادى ايجاد کرده است، اما در جاى خود يکى از مظاهر اصلى اکوسيستم طبيعى تالاب بخه شمار مى‌آيد. انبوه پرندگانم در اين نيزار زندگى مى‌کنند و ضمن تهيه غذاى خود، به تخم‌گذارى و تولد مثل در آن ادامه مى‌دهند. تالاب براى پرندگان مهاجر نيز زيستگاه مطلوبى به شمار مى‌رود.
همه ساله هزاران پرنده مهاجر از بخش‌هاى شمالى براى زمستان گذرانى و ادامه حيات به تالاب انزلى روى مى‌آورند. نيزارها، گذشته از آن که زيستگاه مناسبى براى پرندگان به شمار مى‌روند، رويشگاه گياهانى با قابليت انعطاف فراوان هستند که در صنايع دستى و بومى گيلان کاربرد قابل توجهى دارند. حصير، زنبيل، سبد، ظروف حصيرى و ... از اين گياهان ساخته مى‌شود.
تالاب انزلى محل مناسبى براى ورزش‌هاى آبى از جمله قايق‌سوارى است.
یزد
معرفی
پیشینه تاریخی
استان یزد از سرزمینهای کهن و تاریخی ایران زمین است . در بغضی از منابع بنای اولیه برخی از شهرهای این استان چون ( میبد ) را به سلیمان پیغمبر ، ( یزد ) را به ضحاک و اسکندر مقدونی و ( ابر کوه ) را به ابراهیم پیغمبر نسبت داده اند . این بیانگر قدمت و دیرینگی پیشینیه تاریخی و فرهنگی سرزمین و مردم این دیار است . مجموعه آثار باستانی پراکنده موجود در این استان نیز به سهم خود گویای این پیشینه تاریخی است . آثاری چون دست افزار های سنگی بدست آمده از دره های شیر کوه ، نگاره های روی تخت سنگ کوه ارنان ، تکه سفالهای منقوش نارین قلعه میبد – متعلق به دوره ایلامی ، غارهای استان و آثار معماری و شهر سازی باستانی و ... نشان می دهد مدنیت یزد ، در چهار کانون باستانی ( مهریز و فهرج ) ، ( یزد ) ، ( رستاق و میبد ) و ( اردکان ) متمرکز بود . پژوهشگران این منطقه را که در مسیر شاهراه های باستانی ( ری – کرمان ) و ( پارس – خراسان ) قرار داشت ، جزء سرزمینهای دوردست مادها شمرده اند .
سلسله ها و حکامی که بر یزد حکومت کردند عبارتند از : قباد انوشیروان ، یزد گرد اول ، ساسانیان ، آل کاپویه ، اتابکان ، مغولان ، آل مظفر ، تیموریان ، صفویان ، افشاریان و قاجاریه
موقعيت جغرافيايي
استان يزد با ۱۲۰۰۰۰ كيلومتر مربع وسعت در مركز ايران قرار دارد و براساس آخرين تقسيمات كشوري،داراي هفت شهرستان به نام‌هاي ابركوه، اردكان، بافق، تفت، مهريز، ميبد و يزد است. استان يزد در سال ۱۳۷۵حدود ۸۰۰۰۰۰ نفر جمعيت داشته است. از اين تعداد 15/75 درصد در نقاط شهري و 85/24 درصد در نقاط‌روستايي ساكن بوده‌اند. شهر يزد پرجمعيت‌ترين شهر و مركز سياسي - اداري استان يزد است.استان يزد در قلمرو سلسله جبال مركزي ايران واقع شده و از پستي و بلندي و چاله‌ها و كفه‌هاي كويري‌متعددي تشكيل شده است. اين ناهمواري‌ها مشتمل بر تپه‌هاي پاي كوهي، دشت‌ها، بيابان‌ها، نواحي كويري وتپه‌هاي ماسه‌اي است.
در استان دو رشته كوه متمايز از هم وجود دارد. اولي بخشي از كوههايي است كه در جهت‌شمال غربي - جنوب شرقي از مركز ايران عبور مي‌كنند. و به كوههاي مركزي ايران معروف هستند. دومي شامل‌رشته كوههايي است كه در مناطق مركزي، شمالي و شرقي استان قرار دارند. رشته شيركوه كه مانند ديواري‌قسمت‌هاي مركزي استان را از بخش غربي آن (چاله ابرقو) جدا مي‌كند، همواره از برف و يخ پوشيده شده و درتامين آب شهرهاي يزد، تفت و مهريز نقش مهم و اساسي دارد.
جمعیت
جمعیت استان یزد در حال حاضر بالغ بر 890000 نفر است که 1/4 در صد از جمعیت کل کشور را به خود اختصاص می دهد . از کل جمعیت استان 78 در صد را جمعیت شهری و 22 در صد را جمعیت روستائی تشکیل می دهد . به دلیل وجود بیابانها و کویرهای وسیع تراکم جمعیت در سطح استان کم است .
تاريخ و فرهنگ
سرزمين يزد جلوه‌هايي از باشكوه‌ترين و درخشانترين ميراث فرهنگي و تمدن كهن ادوارمختلف تاريخي ايران را در خود جاي داده است. تاريخ سكونت انسان در اين خطه از هزاره سوم پيش از ميلادفراتر رفته است، به طوري كه در عهد پيشداديان طوايف در حال كوچ از بلخ به پارس، اين سرزمين را يزدان،ناميدند و از آن زمان به بعد يزد محل عبادت شد. از مهمترين مراكز اسكان اوليه اين سرزمين به مهرپادين(مهريز) فهرشان، پهره (فهرج)، خورميش، ادر (اردكان)، شواز، قلاع موبدان (ميبد)، طرنج، عقدا و اشكذرمي‌توان اشاره كرد. شهر يزد به عنوان محلي پاك و مقدس در رأس تمام آبادي‌هاي مزبور قرار داشته است. دره‌هاي سرسبز و مناطق ييلاقي، چشمه سارها، ارتفاعات و قله‌ها، غارها، حيات وحش و شكارگاهها و به‌ويژه جاذبه‌هاي كويري از خصوصيات جالب توجه طبيعت يزد است كه برخي از آنها جزء تفرجگاههاي مهم‌مردم استان به شمار مي‌آيد.
استان يزد از لحاظ كنش‌هاي فرهنگي نيز جالب توجه است. اين منطقه از لحاظ رفتارهاي فرهنگي مردم‌كانون گوناگوني‌هاست و در اين بين خصوصيات فرهنگي زرتشتيان از پيشينه تاريخي درخشاني برخوردار است.زرتشتيان طبق آئين زرتشت مراسم ويژه‌اي را در روزهاي معيني از سال برگزار مي‌كنند كه از ديدگاه جهانگردي‌براي افراد مسلمان و پيروان ساير اديان جالب توجه و ديدني است.
نژاد
مردم استان یزد از نژاد آریادی و ایرانی هستند و به علت موقعیت جغرافیائی ویژه این استان ، از آمیختن با نژادهای غیر ایرانی تا اندازه ای مصون مانده اند . در روزگار باستان و آغاز مدنیت و آبادی در این سامان نژادهای دیگری در این ناحیه می زیستند و با نژادهای اصلی آن در امیختند . این آمیزش بی گمان بعدها در سرگذشت اجتماعی ، فرهنگی و حتی ترکیب نژادی مهاجران تازه رسیده آریائی نیز تأثیر بسیار داشته است . در نیمه هزاره دوم پیش از میلاد آریائی ها به فلات مرکزی ایران از جمله منطقه یزد که در دل این فلات قرار دارد ، روی آوردند . در دوره های بعد نیز ، گروه های عرب ، ترک ، مسیحی و کلیمی به این منطقه آمدند . در سده اخیر نیز اعراب مهاجر به این استان آمده و در آن ساکن شدند
زبان
مردم استان یزد به زبان فارسی رایج ، با پاره ای ویژگی های گویشی سخن می گویند . برخی ویژگیهای گویشی در میان شهرستانهای این استان محسوس است . زبان شناسان نیم زبانهای جدید ایرانی را به دو دسته باختری و خاوری تقسیم کرده اند . لهجه یزدی جزء نیم زبانهای مرکزی دسته باختری است که در بخش باختری فلات ایران ، تا حدود مرزهای ایران رواج دارد . در بیشتر نیم زبانهای مرکزی از جمله لهجه شیرین یزدی اثر آمیختگی کمتری با زبان عربی دیده میشود . زرتشتیان یزد به زبان نیاکان خویش ، زبان فارسی دری سخن می گویند . زبان زرتشتیان یزد به دلیل پاره ای عوامل اجتماعی ، فرهنگی و اقتصادی آمیختگی بسیار با زبان فارسی پیدا کرده ، به طوری که آهنگ ناتوان شدن وحتی فراموش شدن آن روز به روز تندتر میشود .
مذهب
پیش از ورود مسلمانان به ایران ، مردم استان یزد نیز مانند مردم سایر نقاط ایران زرتشتی بودند . با انقراض حکومت ساسانیان در نیمه نخست سده اول ه . ق مردم بیشتر نقاط ایران از جمله استان یزد نیز به دین اسلام گرویدند ؛ ولی برخی از آنان با پرداخت جزیه ، آیین خود را حفظ کردند و زرتشتی باقی ماندند . قریب به اتفاق مردم استان یزد ، مسلمان و پیرو شیعه جعفری هستند .
آب و هوا
اقليم استان يزد به دو علت اساسي خشك است. اول آنكه بر روي كمربند خشك جهاني واقع شده وديگر آنكه از درياهاي آزاد عمان و خليج‌فارس و درياچه‌هاي داخلي و بادهاي رطوبت‌زاي دريايي بسيار دوراست. عامل مهم اعتدال نسبي آب و هواي يزد كه قابليت زيست نسبتاً مناسبي به آن بخشيده است، ارتفاعات‌مهمي است كه در اطراف آن پديد آمده و به طور موضعي در بهبودي هواي استان اثر مي‌گذارند و لذا مناطقي باارتفاع بيش از 2500 متر از اعتدال و رطوبت نسبي بيشتري برخوردار هستند.
متوسط دماي هواي استان 9/18 درجه سانتيگراد است. حداكثر مطلق دما در تيرماه برابر 43 و حداقل آن در دي‌ماه برابر 2/7 درجه سانتيگراد مي‌باشند. به استثناي منطقه كوهستاني شيركوه ، ساير نقاط استان يزد اقليم گرم و خشك و بياباني دارد كه از غرب و جنوب غربي به طرف شمال شرقي‌و شرق خشك‌تر مي‌شود.
سوغاتي ها و صنايع دستي
علاوه بر منسوجات و توليدات پارچه‌اي، انواع شيريني‌هاي خاص نيز تهيه مي‌شود كه در سراسرايران و حتي در اقصي نقاط جهان طرفداران فراوان دارد. شيريني‌هاي مهم يزد عبارتند از: باقلوا، قطاب،لوزنارگيل، پشمك، نان برنجي، حاج بادام، حاج پسته و حاج گردو، زولبيا، گوشه فيل و انواع شيريني‌هاي‌خشك كه بسيار ظريف، شكيل و خوشمزه پخته و عرضه مي‌شوند .
موزه ها
موزه قصر آيينه ،يزد
آثار باستانی و جاذبه های گردشگری
مجموعه امير چخماق
باغ دولت آباد
آتشكده زرتشتيان
مسجد جامع كبير يزد
مسجد كهن فهرج
بقعه سيد ركن الدين
خراسان رضوی
معرفی
موقعيت جغرافيايي
استان خراسان رضوى با ۱۵۰۰۰۰ كيلومتر مربع مساحت، يكى از مهم ترين استان هاى كشور است كه در شمال شرقى ايران قرار گرفته است. تايباد، تربت جام، تربت حيدريه ،چناران، خواف، درگز، سبزوار، سرخس، فردوس، فريمان، قوچان، كاشمر، گناباد، مشهد، نيشابور، برداسكن و.... مجموع شهرستان هاى اين استان هستند. مركز استان خراسان رضوي، شهرستان مشهد است كه حرم مطهر حضرت رضا (ع)، امام هشتم شيعيان در آن قرار گرفته است. استان خراسان رضوى از نظر موقعيت طبيعى به دو بخش شمالى و جنوبى تقسيم مى شود. بخش شمالى كوهستانى است كه در نواحى پست آن، دشت هاى حاصلخيزى ايجاد شده و شرايط مناسبى براى توسعه كشاورزى و دامدارى فراهم آمده است. بخش جنوبى آن از دشت هاى كويرى با تپه هاى كم ارتفاع تشكيل شده كه با فقر پوشش گياهى مواجه است
جمعیت استان
استان خراسان رضوى در سال ۱۳۷۵حدود ۴۵۰۰۰۰۰ نفر جمعيت داشته است. از اين تعداد حدود 56 درصد در نقاط شهرى و 43/5 درصد در نقاط روستايى سكونت داشته و بقيه غير ساكن يا عشاير بوده اند.
تاريخ و فرهنگ
استان خراسان رضوى، كه در گذشته بخشى از خراسان بزرگ بود، همواره عرصه دايمى ظهور و سقوط قدرت ها و حكومت ها در تاريخ گذشته ايران بوده است. در اين سرزمين پهناور اقوام و حكومت هاى ترك و تازى و تاتار، غز و قجر و قبچان، مغول، تركمن و افغان حوادثى بى شمار آفريده اند. جغرافيدانان قديم، سرزمين ايران بزرگ (ايرانشهر) را به هشت اقليم تقسيم كرده بودند كه خراسان بزرگترين و آبادترين اقليم آن بوده است. اين استان در زمان ساسانيان بوسيله يك سپهبد اداره مي شد كه به او «پادگوسبان» مي گفتند و چهار تن مرزبان تحت فرمان وى بودند كه هر كدام يكى از چهار قسمت خراسان آن روز را اداره مي كردند. خراسان در دوران اسلامى به چهار قسمت تقسيم مي شد كه هر قسمت آن بنام يكى از چهار شهر بزرگ نيشابور، مرو، هرات و بلخ ناميده مى شد. در سال 31 ه.ق اعراب روانه خراسان شدند و طى همين دوره ساكنين خراسان به دين اسلام گرويدند. سرزمين خراسان تا سال 205 ه.ق در تصرف خاندان بنى عباس بود. ولى در سال 283 ه.ق سال 283 ه.ق بدست طاهريان، استقلال يافت و در سال 287 ه.ق جزو قلمرو سامانيان گرديد. در سال 384 ه.ق سلطان محمود غزنوى خراسان را متصرف شد و در سال 429 ه.ق طغرل اول سلجوقى نيشابور را تصرف كرد. سلطان محمود غزنوى چندين بار با سلجوقيان جنگيد و تركان غزنوى، سلطان سنجر سلجوقى را به سختى شكست دادند. در سال 552 خراسان به تصرف خوارزمشاهيان درآمد و در قرن هفتم هجرى قمرى بر اثر حملات مغول ها، اين سرزمين ضميمه متصرفات ايلخانان مغول گرديد. در قرن هشتم هجرى، سربداران پرچم استقلال را در سبزوار برافراشتند و در سال 873 ه.ق خراسان به تصرف امير تيمور گوركانى درآمد و شهر هرات نيز پايتخت اعلام شد. در سال 913ه.ق خراسان به تصرف ازبكان درآمد. پس از مرگ نادرشاه افشار (1160 ه.ق)، خراسان به تصرف افاغنه درآمد و در دوران قاجاريه با دخالت و حمايت استعمار انگليس از افاغنه به منظور حفظ سرحدات هندوستان، سرانجام عهدنامه پاريس (1273 ه.ق) منعقد گرديد و ايران متعهد گرديد كه در امور داخلى افغانستان دخالتى نداشته باشد و در همين دوره خراسان به دو قسمت تقسيم شد: قسمت شرقى در افغانستان تحت الحمايه انگليس شد و قسمت غربى در تصرف ايران باقى ماند. به عبارت ديگر، پرجمعيت ترين نواحى خراسان از ايران جدا شد. با وجود تمام اين فراز و نشيب ها، خراسان يكى از استان هاى آباد و حاصلخيز ايران به شمار مي رود.استان خراسان رضوى از نظر جاذبه هاى طبيعى (با وجود محدوديت منابع آبى) يكى از مناطق ديدنى ايران است. درياچه هاى كوچك چشمه هاى طبيعى و آب معدنى، تفرجگاه ها، مناطق حفاظت شده، ارتفاعات و قله ها غارها و... از جاذبه هاى اين منطقه به شمار مى روند. استان خراسان اماكن و بناهاى مذهبى و زيارتى متعددى را در خود جاى داده است، از جمله مجموعه مقدس آستان رضوى (حرم مطهر امام رضا(ع)) و صدها آرامگاه و امامزاده كه همواره مورد توجه سياحان و زائران قرار دارند و افراد زيادى به منظور زيارت و سياحت به اين استان سفر مي كنند.
آب و هوا
استان خراسان رضوى در ناحيه معتدل شمالى قرار گرفته و بطور كلى آب و هوايى متغير دارد. دماى هواى استان از سمت شمال به سمت جنوب افزايش مي يابد، ولى از ميزان بارش سالانه آن كاسته مي شود. نواحى مرتفع استان (ارتفاعات هزارمسجد - بينالود) آب و هواى سرد كوهستانى دارند. مناطقى همچون قوچان، و نواحى جنوب بينالود، ارتفاعات هزارمسجد و قسمتى از شهرستان مشهد داراى آب و هواى معتدل كوهستانى، و كوهپايه هاى استان داراى آب و هواى نيمه بيابانى ملايم (كوهپايه اى) و نواحى جنوبى آن داراى آب و هواى گرم و خشك بيابانى است .
صنايع دستي و سوغاتي ها
معروفترين سوغاتي استان خراسان رضوي زعفران است.مهمترين محصولات صنايع دستي استان خراسان عبارتند از : انواع فرش وگليم،انواع محصولات ابريشمي، شعربافي، نمد، پشم ريسي، پيكره هاي سنگي، سنگ فيروزه، كارهاي دستي سراميكي و ني بافي ميباشد.ساير محصولات دستي عبارتند از: گيوه، چاروق، كارهاي چوبي و فلزي، نقاشي بر روي چرم، انواع مهر و تسبيح و بافته هاي مربوط به نشانه‌ها و پرچم هاي مذهبي.
موزه ها
موزه فردوسي،توس
کاخ موزه ملک آباد،مشهد
موزه آرامگاه نادر،مشهد
موزه گنجينه قرآن و نفايس،مشهد
آثار باستانی و جاذبه های گردشگری
آرامگاه فردوسی
« انجمن آثار ملي » در سال 1305 هجري شمسي به عنوان اولين اقدام ،احداث آرامگاه جديد فردوسي را وجهه همت قرارداد .
اين بناي با شكوه كه با الهام از مقبره كوروش در «پاسارگاد» طراحي شده بود به سال 1313 به پايان رسيد و همزامان با اولين كنگره جهاني بزرگداشت فردوسي در همان سال افتتاح شد ولي متاسفانه همه اصول فني در اين بنا مراعات نشده بود و در نتيجه پايه هاي آن شروع به نشست كرد . درسال 1343 بناي قبلي برچيده شد و ساختمان آرامگاه با همان ظاهر پيشين اما عميق تر و وسيع تر بازسازي ، ودر سال 1347 افتتاح گرديد. آرامگاه اين شاعر بزرگ و نامي در دل شهر تابران توس واقع در 24 كيلومتري شمال غربي مشهد در مسير جاده مشهد - قوچان واقع شده است . ارسلان جاذب يكي از دو سردار مشهور و دلاور سلطان محمود غزنوي بود كه از همان ابتداي سلطنت وي والي و سپهسالار توس شد . ارسلان در مدخل جنوبي دشت توس در محلي به نام « سنگ بست » كه بر سر چهارراه استراتژيك نيشابور به هرات و توس و سرخس و مرو قرار دارد ،رباطي ساخت و در ميان همان رباط « گورجايي » براي خويش ساخته بود . او در حدود سال 419 تا 420 كه در گذشت در همان محل مدفون گشت . بناي گور ارسلان يكي از معدود ابنيه برجامانده از عصر غزنويان در ايران است.
اين آرامگاه در خيابان آخوند خراساني (خاكي ) واقع شده ،و به جهت رنگ فيروزه اي آن به «گنبد سبز» معروف گرديده است .
اين بنا مدفن « شيخ محمد مومن » عارف استر آبادي است كه به سال 904 ه. ق وفات يافته است .
بعضي او را صاحب كتاب « تحفته حكيم مومن » در طب قديم مي دانند ، كه درست نيست . او نيز از شيوخ صفوي «ذهبيه » شيعه
مذهب بوده است. اين ساختمان به سال 1011ه. ق به دستور «شاه عباس » ساخته شد و مدتي خانقاه گروهي از صفويه بود . هم اكنون اين آرامگاه توسط ميراث فرهنگي حفظ وحراست مي شود .
هارونیه یا خانقاه غزالی
اولين بناي تاريخي كه توجه هر تازه وارد به شهر تابران توس را جلب مي كند . ساختمان عظيمي در مدخل شهر است كه به « بقعه هاروني » يا « هارونيه » شهرت يافته است . اين بنا كه قدمت آن به قرن هشتم ونهايتا هفتم بيشتر نمي رسد ، به زعم اعتقاد بعضي كه آن را به هارون الرشيد (170تا 193ه.ق) نسبت مي دهند،نمي تواند ربطي به آن زمان داشته
باشد . به زعم نظر بعضي هم كه بناي ياد شده را «خانقاه غزالي » دانسته اند ،احتمال ارتباط ساختمان با امام محمد غزالي (450-505ه.ق) بسيار كم و بلكه هيچ است . گور غزالي يعني خانقاه وي بيرون حصار توس بوده و در زماني كه بدرستي نمي دانيم با خاك يكسان شده است .
برخي از اهالي توس گور ويران شده غزالي را در نقطه اي واقع در چند صد قدمي غرب باره شهر نشان مي دهند ، و گويا سنگ گور او هم در آن حوالي ديده اند. اين محل در سال 1374هجري شمسي حفاري شد و تقريبا گور غزالي به دست آمد.
آرامگاه نادر
آرامگاه نادر نادر شاه افشار يكي از مقتدرترين پادشاهان ايراني در ماه شوال سال 1148 ه.ق به سلطنت رسيد و در جمادي الثاني 1160 ه.ق به دست افراد قزلباش در فتح آباد قوچان كشته شد . آرامگاه نادر شاه كه در چهارراه شهدا ميان باغ مصفائي بنا شده است ، توسط انجمن آثار ملي در سال 1338 هجري شمسي ساخته شد و مجسمه نادر در حالي كه سوار بر اسبي است و تبرزيني در دست دارد بر بالاي آرامگاه او نصب گرديده است . اين مجسمه توسط هنرمند ايراني ابوالحسن صديقي در ايتاليا ساخته شده است. ارتفاع مجسمه 5متر ،و وزن تقريبي آن حدود 14000 كيلوگرم است . در داخل آرامگاه موزه اي وجود دارد كه اسلحه ، كلاه خود ،زره و لوازم رزمي زمان نادر كه شامل 130نوع اسلحه آن زمان است در آن نگهداري مي شود.
گنبد الله ورديخان
گنبد توسط الهورديخان كه از سرداران زمان شاه عباس بود بنا شده است . بناي آن از داخل به شكل هشت ضلعي و هشت صفه است . اين بنا از حيث كاشيكاري فوق العاده نفيس و ممتاز ويكي از زيباترين شاهكارهاي هنري آستان قدس رضوي است . سقف خارجي آن از نظر استحكام و محافظت با خشت هاي مسي پوشيده شده است . الهورديخان در سال 1021 هجري قمري در شيراز فوت كرد و جنازه اش را به مشهد منتقل و در زير صفه جنوبي همين گنبد دفن كردند .
مسجد هفتاد و دوتن
اين مسجد كه اكنون به نام مسجد 72 تن خوانده مي شود امير شاه ملك ،اميرامراي الغ بيك پسر شاهرخ تيموري است . امير مزبور ميان سالهاي 807تا 817كه الغ بيگ (فرزند خردسال ) صاحب ولايت توس و مشهد و رادكان بود اميرالامراي او و صاحب اختيار تمام اين ولايت بود . وي در اين سالها بناي مزبور را ،كه به اشتباه به مسجد شهرت يافته است ، به عنوان آرامگاه خود و خانواده خويش ساخته است .
وي پس از آن كه توس به بايسنغرتعلق گرفت (817)و ماوراالنهر (سمرقند و بخاراخوارزم )به الغ بيك داده شد، به همراه او به آن ديار رفت و امير خوارزم گشت . اما در سال 829 در خوارزم درگذشت بنا به وصيت پيشين جسد او به محل مزبور منتقل و دفن گرديد.
آرامگاه شيخ طبرسي
مزار وي در فلكه شمالي در محوطه باغ رضوان واقع شده ، و خيابان مجاور آرامگاه وي از قديم به نام «خيابان طبرسي » ناميده مي شود . وي در سال 523 ه. ق از مشهد به سبزوار رفت و پس از مدتي در اين شهر وفات يافت سپس جسد او به مشهد منتقل و در محل مزبور بخاك سپرده شد .
شهر قديم تابرانف توس اكنون به‌صورت مجموعة عظيم تاريخي درحدود ?? كيلومتري شمال غرب مشهد، در راه مشهد به قوچان قرار دارد. اين مجموعه از نادرترين شهرهاي تاريخي و باستاني ايران است كه حصار و كهن‌دژف آن قابل بازديد است. نيز بناي تاريخي هارونيه كه احتمالا مدرسه يا خانقاهي مربوط به سدة هشتم ميباشد، در آن قرار دارد.
کرمان
معرفی
موقعيت جغرافيايي
استان كرمان با 175069 كيلومتر مربع وسعت در جنوب شرقي ايران واقع شده است. اين استان بعد ازخراسان دومين استان پهناور كشور است و حدود 11 درصد از خاك ايران را در برگرفته است. شهرهاي مهم‌استان كرمان عبارتند از: بافت، بردسير، بم، جيرفت، رفسنجان، زرند، سيرجان، شهربابك، كرمان و كهنوج.
ارتفاعات استان كرمان دنباله رشته كوههاي مركزي ايران است كه از چين خوردگيهاي آتشفشاني آذربايجان‌شروع و با انشعاباتي در فلات مركزي تا بلوچستان امتداد مي‌يابد اين رشته كوهها دشتهاي وسيعي را در سطح‌استان پديد آورده‌اند. بلندترين اين ارتفاعات كوههاي بشاگرد كوهبنان است كه قلل ديگري از قبيل طغرل الجرد،پلوار، سيرچ، ابارق و تهرود را در ميان خود جاي داده است. كوههاي ديگري كه از يزد تا كرمان و چاله‌جازموريان كشيده شده‌اند، قله‌هاي مهمي از قبيل مدوار، شهر بابك، كوه‌پنج، چهل تن، لاله‌زار، هزاربحر آسمان‌و... در ميان آنان سر بر آسمان كشيده‌اند.
جمعیت استان
استان‌كرمان در سال 1375 حدود 2004 هزار نفر جمعيت داشت كه از اين تعداد 9/52 درصد در نقاط شهري، 46درصد در نقاط روستايي ساكن بوده‌اند. و 1/1 درصد آن نيز غير ساكن بوده است. شهرستان كرمان به عنوان مركزاستان با حدود 80 درصد جمعيت شهرنشين، توسعه يافته‌ترين و وسيع‌ترين شهر استان است.
تاريخ و فرهنگ
استان كرمان از نظر جاذبه‌هاي طبيعي نيز يكي از مناطق جالب توجه ايران است. چشمه‌هاي آب‌معدني و گرم، تفرجگاه‌ها، فضاهاي سبز، ارتفاعات و قله‌ها، درياچه‌ها و آبگيرها، مناطق حفاظت شده وجاذبه‌هاي ويژه كويري از جمله عناصر زيباي طبيعي استان هستند. نگاهي به سيماي جهانگردي شهرستان‌هاي‌استان توان‌هاي بالقوه و بالفعل اين استان پهناور را بيش از پيش آشكار مي‌سازد. ذيلاً شهرهاي استان كرمان ازنظر موقعيت و جاذبه‌هاي توريستي مورد اشاره قرار مي‌گيرند: سابقه سكونت و استقرار انسان در سرزمين كرما به هزاره چهارم قبل از ميلاد مي‌رسد. اين منطقه يكي ازقديمي‌ترين نواحي ايران به شمار مي‌رود و در گذر زمان گنجينه‌هاي فرهنگي و تاريخي گرانبهايي در آن پديدآمده است كه جلوه‌هايي از تمدن و مدنيت ايراني را به نمايش مي‌گذارد. هر فضاي تاريخي كرمان بيانگر بخشي‌از زوايا و ابعاد زندگي مردم و حكومت‌هاي محلي اين مرز و بوم است.
آب و هوا
ارتفاعات و پستي و بلندي‌هاي استان، شرايط اقليمي ويژه، آب و هواي متفاوتي را در نواحي مختلف‌استان بوجود آورده‌اند. نواحي شمال، شمال غربي و مركزي، آب و هواي خشك و معتدل دارد و آب و هواي‌نواحي جنوبي و جنوب شرقي آن گرم و نسبتاً مرطوب است. آب و هواي مركز استان (شهر كرمان) خشك ونيمه معتدل است و حداكثر مطلق درجه حرارت آن 6/39 درجه و حداقل مطلق درجه حرارت آن 7- درجه‌سانتي گراد گزارش شده است. متوسط درجه حرارت استان در ماههاي فروردين تا تير ماه بين 20 تا 25 درجه‌سانتي‌گراد ميباشد. اين ماهها مطلوب‌ترين زمان مسافرت براي گردش و بازديد از ديدني‌هاي استان است.
صنايع دستي و سوغاتي ها
صنايع دستي و سوغاتي‌هاي استان كرمان عبارتند از، پته و انواع قالي، قاليچه، گليم،جاجيم، خورجين و ديگر صنايع دست‌بافت كه جزء سوغاتي‌هاي اين منطقه محسوب مي‌شوند. پسته كرمان ورفسنجان نيز بعنوان اصلي‌ترين سوغاتي آن شهرت جهاني دارد.
موزه ها
موزه ضرابخانه (موزه سكه) ، كرمان
آثار باستانی و جاذبه های گردشگری
حمام گنجعليخان ، كرمان
بناي اين حمام با كاشي كاري، نقاشي و گچبري، مقرنس كاري و كاربندي‌هاي زيباتزئين شده است. سردر ورودي اين حمام نيز با نقاشي‌هاي زيباي عصر صفوي تزئين شده است. معمار اين‌مجموعه و حمام استاد محمد سلطان يزدي بوده است. اين حمام داراي دو بخش رختكن و گرمخانه است.دقيق‌ترين موضوع قابل توجه در معماري گرمخانه پيروي و هم شكلي سنگ‌هاي كف گرمخانه با ساختمان‌سقف است. اگر سقف به شكل لوزي است، سنگ مقابل كف آن نيز لوزي است. رختكن حمام به 6 غرفه تقسيم‌مي‌شود كه هر غرفه آن مخصوص يك صنف جامعه يعني سادات، روحانيون، خوانين، رعايا، اعيان و بازاري‌هابوده است و در حال حاضر در هر غرفه يك يا دو مجسمه از شمايل هر يك از طبقات ياد شده به نمايش گذاشته‌شده است.
بخش گرمخانه شامل يك حوض آب سرد است با طاقي شبيه خيمه كه هشت ستون حمام بر زيبايي‌آن مي‌افزايند. سيستم كانال كشي آب و فواره‌ها چنان دقيق طراحي و اجرا شده است كه از عجايب معماري‌حمام‌ها محسوب مي‌شود. يكي ديگر از عجايب حمام ساعت يا زمان‌سنج سنگي آن است.
حمام يا چايخانه سنتي وكيل ، كرمان
ارگ بم
پيرامون ارگ بم , حکايتهاي تاريخي که گاه به جرگه افسانه مي گرايد , فراوان است ولي سعي براين است که مستندترين موضوعات باستان شناسي با مدد از تاريخ و معماري در معرفي هرچه بهتر اين بناي بزرگ دخالت داشته است .
سابقه تاريخي ارگ بم به موجب نوشته هاي تاريخي , از جمله حدودالعالم و تاريخ وزيري به دو هزار سال پيش مي رسد .
شواهد زيادي از جمله وضعيت پلان مرکـــزي وتعدادي خشت موجود در خانه حاکم و خانه رئيــس سرباز خانه ادعاي فوق را به اثبات مي رساند . در کل , از مجموع نوشته هاي دوران اسلامي و بررسي هاي مقدماتي معماري و باستان شناسي مي توان نتيجه گرفت که ارگ قبل از حکومت ساساني و احتمالا" در دوره اشکاني ايجاد شده و چند حصار و دروازه در اطراف آن وجود داشته است احتمال مي رود ساکنين قلعه بم معاش خود را از راه کشاورزي و پارچه بافي مي گذرانيده اند پژوهش در امر نحوه زندگي و تاريخ ارگ احتياج به يک سري کاوشهاي منظم باستان شناسي دارد ولي آنچه مسلم است سابقه تاريخي ارگ به قبل از اسلام مي رسد و در طول تاريخ ارگ , بارها مورد يورش قرار گرفته و بازسازي شده است .
ارگ بم بااين سابقه طولاني تاحدود 180 سال پيش از اين , محل سکونت عده اي از اهالي بم بوده و بعد از ترک و نقل مکان مردم , به دست فراموشي سپرده شده است . دراين مدت که بيش از 150 سال به طول انجاميده خرابي هاي جبران ناپذيري توسط عوامل انساني و عوامل طبيعي بر پيکره ساختمانها وارد آمده است .
مجموعه ارگ بم , شامل شهر قديم و قلعه , قريب به 20 هکتار (طول ضلع غربي ارگ 520 و عرض آن 430 متر مي باشد ) وسعت دارد و مسافت ارگ و قلعه , قريب 6 هکتار است .
سه سمت قلعه را باغ و خانه هاي مسکوني و زمينهاي کشاورزي محصور نموده و ضلع شمالي در امتداد رودخانه پشت رود قرار گرفته است.
قديمي ترين قسمت آستانه گنبدي است که بر مزار شاه قرار دارد , اين گنبد در سال 840 هجري قمري به هزينه و دستور احمد شاه بهمني دکني که از ارادتمندان شاه بود , ساخته شده است. کتيبه بقعه اي که احمد شاه دکني برمزار شاه نعمت الله در ماهان ساخته هنوز باقي است .
آستانه شاهکاري است از هنر معماري شش قرن اخير با تلفيقي از فضاي معماري مقبول و باغسازي بسيار فرح انگيز و صفايي عارفه .
مقبره مشتاقيه
مجموعه گنجعليخان
همچنين چهار مسجد در چهار جناح ميدان قرار داشته که فعلاً سه باب آن باقيمانده و زيباترين آنها مسجد ضلع شرقی در جوار کاروانسرا است که موزه ای از هنرهای تزئينی به شمار می آيد.
مسجد ملک
اين مسجد يکی از بزرگترين مساجد شهر کرمان است که در خيابان امام واقع شده و اولين جامع شهر کرمان بوده است. اين بنا در سال 477 ه.ق. و به دستور تورانشاه سلجوقی احداث شده است که در طول ايام تغييرات و تبديلات زيادی در آن صورت گرفته است. از آثار دوران سلجوقی سه محراب در ضلع غربی , يک محراب در شبستان مشهور به امام حسن (مربوط به دوران قبل از سلجوقيان) و برج آجری ضلع شمال شرقی می باشد.
تعميراتی در عصر صفويه و قاجاريه در آن صورت گرفته و نقشة بنا از نوع مساجد چهار ايوانی است و تزئينات ظاهری آن کاشيکاری از نوع معرق و معقلی می باشد.
مسجد جامع مظفری
اين گنبد که در " محله شهر " قرار دارد از بناي مدرسه و آرامگاه قراختائيان نيز شهرت دارد از ابنيه مهم و باسابقه کرمان است .
اين گنبد که در " محله شهر " قرار دارد. از بناي مدرسه و آرامگاه قراختائيان کرمان تشکيل شده است. گنبد سبز از آثار منحصر به فرد قرن هفتم هجري در کرمان مي باشد , اين درحالي است که تاريخ ساختمان اصلي گنبد را به اواسط قرن نهم هجري نسبت مي دهند. در زلزله سال 1314 هجري قمري قسمت اعظم اين گنبد از بين رفته و امروز تنها سردر بزرگي از آن باقي مانده که مربوط به سردر ورودي مدرسه مي باشد و بقاياي ديوارهاي مدرسه و آرامگاه احتمالا" در زير ساختمانهاي مسکوني مدفون است. سردربنا باکاشيهاي معرق بسيار زيبايي مزين شده و دو ستون پيچکي شکل که در دو طرف و متصل به ايوان نصب شده که جلوه خاصي به اين بنا داده است.
زيباترين قسمت ايوان کاشيکاري معرق آن است که در نوع خود بي نظير مي باشد.
بازار ابراهيم خان ( بازار زرگري )
در انتهاي بازار گنجعليخان , بازار زرگري قرار گرفته که به قيصريه معروف است. از ويژگيهاي اين بازار فضاهاي بسيار باز و ارتفاع مناسب آن است. در اواسط بازار جلوخان مدرسه تا سردر آن قراردارد و در طرفين سردر ورودي مدرسه , حمام و آب انبا واقع شده است که با کاشيکاري سردرآن در نوع خود بي نظير است .
مدرسه ابراهيم خان
در مرکز شهر کرمان مدرسه زيبا و وسيعي به نام مدرسه ابراهيم خان ( ظهيرالدوله ) ديده مي شود. باني اين مدرسه مرحوم ابراهيم خان ظهير الدوله جد خاندان ابراهيمي است .
اين مدرسه در داخل قيصريه نزديک بازار و شمال بازار قديم و ميدان گنجعليخان قرار گرفته و سالها محل بحث و فحص و مدرس طلاب قديمه بوده و حجره هاي آن در اطراف و چهار ضلع آن واقع است در کل ساختمان اين مدرسه را شاه نشين , محراب , ايوانچه و غرفه هاي اطراف تشکيل مي دهد .
تزئينات نماي داخلي مدرسه کاشي هفت رنگ با نقش گل و بوته , گلدان و باغ و نيز مقرنس کاري و گچبري است . دراين مدرسه همچنين مي توانيم يکي از رفيع ترين بادگيرهاي کرمان را که از جمله زيباترين بادگيرهاي شهر کرمان است , ببينيم ايوان شرقي و برج ساعت اين مدرسه کاشيکاري و چشم اندازي زيبا دارد. جلوي حجره هاي آن از سنگ ساخته شده و حوض بزرگي وسط حياط قرار دارد. طاقنماهاي بنا نمونه هاي زيبايي را از کاشيکاري , پيش روي بيننده قرار مي دهند برروي کاشيکاري سردر و کاشيکاري خشتي داخل مدرسه تاريخهاي مختلفي به چشم مي خورد که قديمي ترين آنها سال 1132 هجري قمري است.
در يک کتيبه ماده تاريخ بناي اين مدرسه ديده مي شود که اثر شادروان صباي کاشاني شاعر مشهور است. اين کتيبه کاشي برروي ديوار مدرسه نصب شده است .
زد صبا نيز از پي تاريخ اين و آن رقم سلسبيل از وجود ابراهيم در جنب سبيل
با اين ترتيب با احتساب حروف ابجد , تاريخ سال 1232 هجري قمري به دست مي آيد .
يکي از تزئينات جالب مدرسه سنگ يک پارچه اي است که از مرمر به صورت بسيار زيبايي تراشيده شده و ورودي مدرسه را در برگرفته است . آيه " سلام علي ابراهيم " که اشاره به باني مجموعه نيز مي باشد برروي سنگ مذکور حجاري شده و جلوه خاصي به ورودي داده است. کوبه در مدرسه نيز از شاهکاري هنر فلزکاري عصر قاجار مي باشد مدرسه هم اکنون محل کسب علوم ديني است.
حمام ابراهيم خان
اين حمام درکنار مدرسه و وسط بازار واقع شده و با جزئي تغييرات خزينه آن بسته شده و با لوله کشي مناسب از محيط بهداشتي برخوردار گرديده و هم اکنون نيز مورد استفاده مي باشد. اين حمام به دو بخش رختکن و گرمخانه تقسيم مي شود. اين حمام از سال 1321 هجري قمري تاکنون داير است .
قلعه دختر
قدمت اين قلعه به دوران ساساني مي رسد و بازمانده معبد آناهيتا (الهه ناهيد , نگهبان آبها , زنان , گياهي و باروري ) است .
ساختمانهاي اين قلعه روي هم به دو قسمت مجزا تقسيم مي شود. قسمتي که بر فراز قله نسبتا" مرتفع جنوب شرقي قرار دارد و کاملا"به علت وضعيت طبيعي از قلعه مجزا است. قسمت دوم بر تپه کوتاهتري قرار دارد .
در زمين سلجوقيان نيز قلعه دختر پناهگاه کرمانيان محسوب مي شده است .