شهر ایرَوان (در ارمنی Երևան: ی�?فرفوان) بزرگ‌ترین شهر ارمنستان و پایتخت این کشور است. ایروان در دامنهٔ کوه آرارات و بر کرانهٔ رود هرازدان بنا شده است و جمعیت آن در سال ۱۹۸۹ میلادی، ۱٬۲۰۱٬۵۳۹ نفر سرشماری شده است.این شهر در تقسیمات کشور ارمنستان تابع هیچ استانی نیست و در واقع در مرز چهار استان کوتایک در شمال،آرارات در جنوب،آرماویر در جنوب غربی و آراگاتسوتن در شمال غربی قرار دارد. ارتفاع این شهر از سطح دریا از بین 900 متر تا 1300 متر میباشد.

شهر ایروان از مراکز مهم اصلی صنعتی، فرهنگی، و علمی منطقهٔ قفقاز است. خطوط راه آهن گسترده‌ای از این شهر منشعب شده و شهر مرکز بازرگانی فراورده‌های کشاورزی است. علاوه بر این، کارخانه‌های ایروان در زمینه فراوری فلزات، ماشین‌افزار، لوازم برقی، شیمیایی، بافندگی، و غذایی فعالیت دارند.

تسهیلات آموزشی و فرهنگی ایروان شامل یک دانشگاه، فرهنگستان علوم ارمنستان، موزه‌ی دولتی و چندین کتابخانه از جمله یک مرکز بزرگ دستنویس‌ها به نام ماتناداران است. از جاذبه‌های اصلی گردشگری شهر می‌توان از بازمانده‌های یک دژ عثمانی از قرن ۱۶ میلادی نام برد. نام فرودگاه شهر ایروان زوارتنوتس است.

استان آرارات(به ارمنی Արարատի մարզ)،از استان‌های ارمنستان با مرکزیت شهر آرتاشات، دارای جمعیتی حدود ۳۰۶٬۹۰۰ تن. شهر آرتاشات که در قدیم فتح آباد نام داشت طی سالهای ۲۹ - ۱۸۲۸ به دست مهاجران ایرانی در این منطقه بنیاد شد. بعدها نام آن به قمرلو و از سال ۱۹۴۵ به بعد به آرتاشات تغییر یافت. آرتاشات به معنی شادی آرتاشس است. آرتاشس نام یکی از شاهان ارمنی بوده و شات همان واژه فارسی شاد است که در ارمنی بگونه شات درآمده است. خود نام آرتاشس هم یک نام ایرانی است که در فارسی میانه معنای فرمانروایی دادگرانه میداده است. در فارسی امروزی واژه آرتا به گونه ارد درآمده. واژه فارسی ارد به معنای عدل و داد است. این واژه را در نامهای اردوان و اردشیر و اردیبهشت و در نام شهرهایی مانند اردکان، اردبیل، اردستان و اردهال هم میبینیم. بنابراین آرتاشات (اردشاد) یعنی مایه شادی (شاه) دادگر. آرتاشات شهر نسبتاً بزرگی است که ساخت آن بر پایه نقشه و بسامان انجام یافته. فاصله آن تا ایروان ۳۰ کیلومتر است و چشم انداز بسیار زیبایی به کوه آرارات دارد. از مراکز فرهنگی این شهر تئاتر آمو خارازیان و فرهنگسرای شارل آزناوور است. شارل آزناوور خواننده سرشناس فرانسوی ارمنی تبار است. سه شهر دیگر این استان، ماسیس، وفدی و آرارات نام دارند. شهر ماسیس از پیوستگی سه روستای زنگی بازار، نریمان لو و اولوخانلو پدید آمده است. ودی یک موزه مردم‌شناسی دارد و کارخانه شراب‌سازی ودی آلکو آن نامدار است. شهر آرارات در سال ۱۹۲۰ و در پی راه اندازی کارخانه سیمانی به نام آرارات در آنجا پدید آمد. منطقه نگهبانی شده جنگلی خسرو که بزرگ‌ترین در نوع خود در ارمنستان است نیز در این استان قرار دارد. استان آرارات درکل از کانونهای کشاورزی و بسته بندی خوراکیها و فراوری می‌و کنیاک است.

آرماویر  

آرماویر، استان کوچکی در باختر ایروان، میان ایروان و کوه آرارات جای دارد. نام آرماویر از نام یکی از نخستین پایتخت‌های ارمنستان گرفته شده است. زمینهای این استان میان دو رشته کوه آرارات و آراگاتس قرار دارد و از دید گیتاشناختی بخشی از دره آرارات بشمار می‌آید. تمام بخش جنوبی این استان کرانه رود ارس است که مرز ارمنستان و ترکیه را تشکیل می‌دهد. آب و هوای آرماویر خشک و آفتابی است. پشته‌ای که ارمنستان بر روی آن جای گرفته چهل دره دارد و بزرگ‌ترین و بارورترین دره آن همین دره آرماویر است.

مرکز این استان شهر آرماویر است که تا چند سال پیش هوکتفمبریان نام داشت. در این شهر یک باغ گیاهشناسی شخصی وجود دارد. از شهرهای دیگر این استان شهر یغفگنوت است که نام قدیم آن در زمان ایرانیان، صفی آباد بود و بعدها قمیشلو و بعد هم یغگنوت نام گرفت. شهر تازه دیگری هم در این استان ساخته شده بنام مفتسامور بمعنی مهمانسرا. متسامور برای جایگزین کردن کارکنان نیروگاه هسته‌ای ارمنستان در سال ۱۹۷۹ ساخته شد. البته این نیروگاه اکنون از کار افتاده است. شهر دیگر این استان کاراکفرت است که بازمانده یک دژ عصر آهن در پیرامون آن قرار دارد. شهرها و روستاهای این استان بیشتر نامهای پارسی و ترکی داشته‌اند که در دهه‌های اخیر نامهای آنها عوض شده و ارمنی شده است. از نامهای قدیمی در این استان اینها را می‌شود نام برد: سردارآباد، شیرآباد، قره شیرین (یا قره بازار)، شاه واروت، جان فدا، خیری بیگلی، شریف آباد و جز اینها. از معدود روستاهایی که نام ایرانی خود را نگه داشته‌اند روستاهای دشت و جان فدا هستند. روستایی به نام آیگفک در این استان وجود دارد که در سال ۱۹۴۶ به منظور اسکان مهاجران ایرانی ساخته شده است. از روستای هوکتمبر که تا سال ۱۹۳۵ سردارآباد نام داشت به سمت روستای دزفرژینسکی که برانیم به مکانی می‌رسیم که دژ مهم حکومت ایران به نام دژ سردار در آنجا بوده. (ارمنیها آن را سرداری برد می‌نامند). این دژ را سردار حسینقلی خان قاجار ملقب به سردار ایروانی واپسین والی ایران در خانات ایروان در سال ۱۸۱۰ ساخت. برغم پدافند جانانه حسن خان قاجار، برادر حسینقلی خان، روسها در ۱۸۲۸ به فرماندهی ارتشبد پاسکویچ بر این دژ چیره شدند. شورویها بعدها این دژ و یادگار ایرانی را به کل ویران کردند تا اثری از آن نماند. آستان قدس اچمیادزین در این استان واقع شده است.