معرفی
موقعيت جغرافيايي،استان قزوين
استان قزوين از نظر جغرافيايي، مانند پلي پايتخت كشور را به مناطق شمالي و غربي كشور متصل‌مي‌كند كه طي نيم‌قرن اخير به يكي از قطب‌هاي مهم توسعه كشور تبديل شده است. استان قزوين در سال 1375از استان تهران منفك شد و همراه با شهرستان تاكستان از استان زنجان به عنوان استان قزوين در تقسيمات‌كشوري جاي گرفت. شهرستان قزوين و تاكستان محدوده سياسي - اداري اين استان را تشكيل مي‌دهند. در سال1375 استان قزوين 968257 نفر جمعيت داشته است.
از اين تعداد 11/57 درصد در نقاط شهري و 89/42درصد در نقاط روستايي سكونت داشته‌اند. نسبت جنسي جمعيت استان برابر 101 است. استان قزوين از نظرموقعيت طبيعي به دو بخش كوهستاني و دشتي تقسيم مي‌شود. منطقه كوهستاني آن در شمال استان قرار دارد ودره‌هاي البرز نيز در دامنه‌هاي جنوبي آن كشيده شده‌اند.
آب و هوا،استان قزوين
آب و هواي استان قزوين در نواحي شمال سرد و در نواحي جنوب معتدل است. و لذا در نواحي‌شمالي زمستان سرد و پربرف با تابستان معتدل و در نواحي دشتي، زمستان نسبتاً سرد و تابستان گرم دارد.
تاريخ و فرهنگ،استان قزوين
قدمت و سابقه تاريخي منطقه قزوين به دوران حكومت مادها در قرن نهم پيش از ميلاد مي‌رسد.در آن زمان ناحيه قزوين مورد تاخت و تاز اقوام مختلف از جمله ديالمه طبرستان قرار مي‌گرفت. قزوين در اوايل‌دوران اسلامي محل استقرار نيروهاي فاتح عرب بود و در اوايل دوره صفوي به پايتختي انتخاب شد. در دوره‌قاجار و معاصر نيز به دليل نزديكي به تهران از كانون‌هاي مهم حكومتي محسوب مي‌شد. شخصيت‌هاي‌برجسته ادبي و اجتماعي مانند عبيد زاكاني، علامه قزويني، علامه دهخدا و عارف قزويني از شاعران تواناي‌دوران مشروطيت از اين شهر برخاسته‌اند
صنايع دستي و سوغاتي ها ،قزوين
صنايع دستي و سوغاتي‌هاي استان قزوين عبارتند از، سنگ‌هاي (حكاكي و حجاري‌شده)، كاشي سازي، آيينه سازي، منبت كاري، گچبري، قاليبافي، خوشنويسي و خطاطي
آثار باستانی و جاذبه های گردشگری
برج‌هاي آرامگاهي خرقان ، قزوين
اين برج‌ها در يك كيلومتري روستاي حصار ارمني و در 32 كيلومتري جاده‌قزوين - همدان قرار دارند. كه در محوطه وسيعي به فاصله كمي از يكديگر قرار گرفته‌اند. بناي برج شرقي داراي‌نقشه هشت ضلعي با ستون‌هاي مدور در هشت گوشه است كه قسمت ازاره آن در سال 1347 ه . ش تعمير ومرمت شده است. تمامي بنا با آجرهاي ساده ساخته و تزئين شده است. اين بنا نخستين گنبد دو پوسته قرن‌پنجم هجري قمري است. قاب‌هاي تزئيني داخل طاق‌هاي ضلع‌هاي هشت‌گانه طرح و نقش متفاوتي دارند.
درسر در ورودي برج كتيبه‌اي با مضمون "به تاريخ سنه ستين و اربعمائه (460) عمل محمد بن مكر الزنجاني‌القبه" كار شده است. بناي برج غربي نيز هشت ضلعي است كه ستون‌هاي مدوري دارد. گنبد خارجي اين بنارگه‌هاي برجسته آجري دارد و قسمت بالاي ساقه گنبد را با نقش‌هاي هندسي بسيار زيبا تزئين كرده‌اند كه در زيرآن، كتيبه‌اي باريك كار شده است. كتيبه‌اي نيز بر سردر آن با مضمون "عمل ابوالمعالي بن مكر الزنجاني به تاريخ‌سنه و ثمانين و اربعائه" اجرا شده است.
درسر در ورودي برج كتيبه‌اي با مضمون "به تاريخ سنه ستين و اربعمائه (460) عمل محمد بن مكر الزنجاني‌القبه" كار شده است. بناي برج غربي نيز هشت ضلعي است كه ستون‌هاي مدوري دارد. گنبد خارجي اين بنارگه‌هاي برجسته آجري دارد و قسمت بالاي ساقه گنبد را با نقش‌هاي هندسي بسيار زيبا تزئين كرده‌اند كه در زيرآن، كتيبه‌اي باريك كار شده است. كتيبه‌اي نيز بر سردر آن با مضمون "عمل ابوالمعالي بن مكر الزنجاني به تاريخ‌سنه و ثمانين و اربعائه" اجرا شده است.
آرامگاه حمدالله مستوفي ، قزوين
اين آرامگاه در محله پنبه ريسه قزوين قرار دارد و به گنبددراز نيز معروف است.حمدالله مستوفي جغرافي‌دان معروف كه از خاندان مستوفيان بود، در سال 680 ه . ق در اين شهر به دنيا آمد و تاحدود سال 750 ه . ق زيست. اين آرامگاه كه از آثار دوره مغول است. نقشه بنا در خارج مربع است كه در بالا به‌هشت ضلعي و سپس استوانه‌اي تبديل شده است. بخش استوانه‌اي بنا، مقرنس‌كاري شده است. اين بنا از آجرساخته شده و گنبدي مخروطي بر روي آن استوار شده است.
در چوبي آرامگاه در غرب آن قرار دارد. خود قبر درسردابي است كه روي آن، اتاق چهارگوشي ساخته‌اند. ازاره اين اتاق از كاشي فيروزه‌اي ساده است و زير پايه‌هاي‌گنبد، دورتادور، كتيبه‌اي جاي دارد كه در آن سوره مباركه دهر را با خط نسخ گچبري كرده‌اند. كف اين اتاق صاف‌است و سطح آن با سنگ‌هاي معمولي فرش شده است.
سقف اتاق نيز گنبدي است و از كتيبه به بالا، با آجرساخته و بندكشي شده است. در ورودي با رنگ لاجوردي بندكشي شده است. مقرنس سازي دورتادور دايره‌پائين گنبد غالباً ريخته و دوباره بازسازي شده است. زيرمقرنس سازي، كتيبه‌اي از كاشي لاجوردي جاي داده‌اندكه در آن، به خط نستعليق زندگينامه حمدالله مستوفي، به اختصار بيان شده است.
در چوبي آرامگاه در غرب آن قرار دارد. خود قبر درسردابي است كه روي آن، اتاق چهارگوشي ساخته‌اند. ازاره اين اتاق از كاشي فيروزه‌اي ساده است و زير پايه‌هاي‌گنبد، دورتادور، كتيبه‌اي جاي دارد كه در آن سوره مباركه دهر را با خط نسخ گچبري كرده‌اند. كف اين اتاق صاف‌است و سطح آن با سنگ‌هاي معمولي فرش شده است.
سقف اتاق نيز گنبدي است و از كتيبه به بالا، با آجرساخته و بندكشي شده است. در ورودي با رنگ لاجوردي بندكشي شده است. مقرنس سازي دورتادور دايره‌پائين گنبد غالباً ريخته و دوباره بازسازي شده است. زيرمقرنس سازي، كتيبه‌اي از كاشي لاجوردي جاي داده‌اندكه در آن، به خط نستعليق زندگينامه حمدالله مستوفي، به اختصار بيان شده است.
مجموعه بازار قزوين،قزوين
مجموعه بازار قزوين از آثار دوره صفوي است و معماري جالب توجه و ديدني‌دارد. هسته اين بازار به قبل از صفويه مربوط است ولي در دوره صفويه وسعت يافته است هر راسته‌اي از بازار به‌صنفي خاص اختصاص دارد و در گذر هر يك از اين راسته‌ها مسجد، حمام، سرا و تيمچه احداث شده است.
قيصريه قزوين چهار در دارد. درف شمالي به تيمچه سرباز، درف جنوبي به تيمچه سرپوشيده، درف شرقي به سراي‌وزير و درف غربي به چهار سوق كوچكي متصل مي‌شود. بازارچه سعد السلطنه نيز از آثار قديمي بازار قزوين است‌كه هشتي بسيار زيبايي دارد. اهم قسمت‌هاي بازار قزوين عبارتند از:
تيمچه سرباز: بناي دو طبقه تيمچه سرباز در شمال قيصريه قرار دارد. در ورودي اين تيمچه داراي قوس كليل‌است. لچكي‌هاي طاقنماي حجره‌هاي آن با كاشي‌هاي زرد و صورتي صحنه‌هاي شكار، گل و بوته و پرندگان رانشان مي‌دهد. درها نيز افرسي‌هاي چوبي بسيار زيبايي دارند.
تيمچه سرپوشيده: اين تيمچه در جنوب قيصريه قرار گرفته و سقفي پوشيده دارد. اين تيمچه نيز در دو طبقه‌ساخته شده و حجره‌هائي در اطراف دارد.
تيمچه حاج سيد كاظم: اين تيمچه در ميان بازار، روبروي راسته سراج‌ها واقع شده و هم اكنون مركز چرم فروشي‌بازار قزوين است.
تيمچه رضوي: اين تيمچه توسط حاج سيد ابوالقاسم رضوي اصفهاني ساخته شده و اينك در دست بازماندگان‌اوست و به چوب فروشي تبديل شده است.
تيمچه درويش مهدي: اين تيمچه در ميان چهار سوق بزرگ و در برابر درف جنوبي سراي ضرابخانه واقع شده كه‌قبلاً جايگاه شاهين سازها بود و اينك بار فروشي است.
تيمچه حاج محمد تقي: اين تيمچه توسط حاج محمد تقي يزدي ساخته شده و بازار آهنگرها بوده است كه‌اينك به بار فروشي تبديل شده است.
قيصريه قزوين چهار در دارد. درف شمالي به تيمچه سرباز، درف جنوبي به تيمچه سرپوشيده، درف شرقي به سراي‌وزير و درف غربي به چهار سوق كوچكي متصل مي‌شود. بازارچه سعد السلطنه نيز از آثار قديمي بازار قزوين است‌كه هشتي بسيار زيبايي دارد. اهم قسمت‌هاي بازار قزوين عبارتند از:
تيمچه سرباز: بناي دو طبقه تيمچه سرباز در شمال قيصريه قرار دارد. در ورودي اين تيمچه داراي قوس كليل‌است. لچكي‌هاي طاقنماي حجره‌هاي آن با كاشي‌هاي زرد و صورتي صحنه‌هاي شكار، گل و بوته و پرندگان رانشان مي‌دهد. درها نيز افرسي‌هاي چوبي بسيار زيبايي دارند.
تيمچه سرپوشيده: اين تيمچه در جنوب قيصريه قرار گرفته و سقفي پوشيده دارد. اين تيمچه نيز در دو طبقه‌ساخته شده و حجره‌هائي در اطراف دارد.
تيمچه حاج سيد كاظم: اين تيمچه در ميان بازار، روبروي راسته سراج‌ها واقع شده و هم اكنون مركز چرم فروشي‌بازار قزوين است.
تيمچه رضوي: اين تيمچه توسط حاج سيد ابوالقاسم رضوي اصفهاني ساخته شده و اينك در دست بازماندگان‌اوست و به چوب فروشي تبديل شده است.
تيمچه درويش مهدي: اين تيمچه در ميان چهار سوق بزرگ و در برابر درف جنوبي سراي ضرابخانه واقع شده كه‌قبلاً جايگاه شاهين سازها بود و اينك بار فروشي است.
تيمچه حاج محمد تقي: اين تيمچه توسط حاج محمد تقي يزدي ساخته شده و بازار آهنگرها بوده است كه‌اينك به بار فروشي تبديل شده است.
گرمابه صفا ، قزوين
اين حمام در انتهاي خيابان مولوي قزوين واقع شده و از دو بخش مردانه و زنانه تشكيل‌شده است. تاريخ ساخت بنا 1259 ه . ق و باني آن حاجي حسن بن حاجي عبدالله تبريزي است. در اطراف‌حوض سربينه، چهار سنگ آب كاسه‌اي و تنديس چهار شير مرمرين با كشكول بر پشت نصب شده است. ميان‌سنگ آب‌ها يك صندلي سنگي قرار داده شده است. پوشش گنبدي شكل سربينه بر روي هشت ستون سنگي‌بسيار زيبا استوار شده است. گرمخانه نيز تاقي گنبدي دارد كه بر روي ستون‌هاي سنگي استوار شده است. تمام‌سربينه، خلوت‌ها، صحن، ازاره‌هاي داخل حمام، حوض‌ها، سنگ‌ها و چاله حوض از سنگ مرمر صيقلي نفيس‌ساخته شده است. استخر در قسمت غرب گرمابه قرار دارد. مصالح بكار رفته در ساختمان حمام سنگ، آجر،سنگ مرمر و ملاط ساروج است.
دروازه هاي قزوين ، قزوين
شهر قزوين در گذشته هشت دروازه داشت كه بنام‌هاي دروازه رشت، باغ شاه، درب كوشك،تبريز، تهران، شيخ آباد، امامزاده حسين و خندقبار معروف بودند. امروزه از آن ميان، تنها دو دروازه درب كوشك‌و تهران باقي مانده‌اند. دروازه درب كوشك كه در انتهاي خيابان آزادي قرار دارد، در دوره قاجاريه ساخته شده و درسال 1296 ه . ق كاشي‌كاري شده است. دروازه قديم تهران نيز كه در خيابان تهران قديم قرار دارد، از بناهاي دوره‌قاجاريه است كه در سال 1347 شمسي مرمت و كاشيكاري‌شده است.
درياچه اوان، قزوين
قله اوان با 3750 متر ارتفاع در خط الرأس اصلي رشته كوه البرز و در شمال رودبار واقع شده وبه خشته چال نيز معروف است. اين كوه در جهت جنوب غربي به گردنه و قله سيالان و از جهت شمال غربي به‌قله‌هاي بزاكوه و پارچ كوه متصل است. رودخانه‌هاي ازگين، سفيد آب و اوان از ارتفاعات جنوبي و رودخانه‌چالك رود از ارتفاعات شمالي اين كوه سرچشمه مي‌گيرند. در دامنه جنوبي اين كوه، درياچه زيباي اوان قراردارد كه آب آن از چشمه‌هاي درون آن تامين مي‌شود.
قله اوان،قزوين
اين قله با 3750 متر ارتفاع در خط الرأس اصلي رشته كوه البرز و در شمال رودبار واقع شده وبه خشته چال نيز معروف است. اين كوه در جهت جنوب غربي به گردنه و قله سيالان و از جهت شمال غربي به‌قله‌هاي بزاكوه و پارچ كوه متصل است. رودخانه‌هاي ازگين، سفيد آب و اوان از ارتفاعات جنوبي و رودخانه‌چالك رود از ارتفاعات شمالي اين كوه سرچشمه مي‌گيرند. در دامنه جنوبي اين كوه، درياچه زيباي اوان قراردارد كه آب آن از چشمه‌هاي درون آن تامين مي‌شود. صعود به اين قله از مسير زير امكان‌پذير است:
جبهه غربي: از طريق قزوين و معلم كلايه و شمس كلايه و اوان.
جبهه شمالي: از طريق تنكابن، شيررود، دره رودخانه چالك رود و سرچشمه رودخانه چالك رود.
جبهه جنوب غربي: از طريق گردنه سيالان و گردنه گرم كوه.
جبهه غربي: از طريق قزوين و معلم كلايه و شمس كلايه و اوان.
جبهه شمالي: از طريق تنكابن، شيررود، دره رودخانه چالك رود و سرچشمه رودخانه چالك رود.
جبهه جنوب غربي: از طريق گردنه سيالان و گردنه گرم كوه.
مسجد النبي ، قزوين
اين مسجد از بناهاي دوره صفويه است كه در دوره قاجاريه از نو بازسازي شده است. حياط‌مسجد طرحي مستطيل دارد و يك حوض بزرگ نيز در وسط آن ساخته شده است. هر يك از جهات چهارگانه‌مسجد، ايواني بلند دارد و دو گوشواره و سپس دو شبستان در دو سوي آن بنا شده است. شبستان‌هاي شمالي وجنوبي هر يك چهار طاقنما و شبستان‌هاي شرقي و غربي نه طاقنما دارد.
ايوانهاي چهارگانه با كاشي‌هاي مينايي‌تزئين شده و در هر ايوان، كتيبه‌اي از كاشي لاجوردي به خط نسخ كار گذاشته شده است. در بالاي ايوان شمالي،مأذنه وسيعي وجود دارد. مقصوره بلندي با طرحي مربع به ايوان جنوبي متصل است كه ازاره‌هاي آن با سنگ وديگر بخش‌هاي آن با گچ سفيد پوشيده شده است. ازاره مقصوره محراب ديوار جنوبي از سنگ مرمراست كه با كاشي‌هاي مينايي رنگارنگ تزئين شده است. گنبد عظيم مقصوره از داخل گچ‌كاري و از خارج‌كاشيكاري شده است
ايوانهاي چهارگانه با كاشي‌هاي مينايي‌تزئين شده و در هر ايوان، كتيبه‌اي از كاشي لاجوردي به خط نسخ كار گذاشته شده است. در بالاي ايوان شمالي،مأذنه وسيعي وجود دارد. مقصوره بلندي با طرحي مربع به ايوان جنوبي متصل است كه ازاره‌هاي آن با سنگ وديگر بخش‌هاي آن با گچ سفيد پوشيده شده است. ازاره مقصوره محراب ديوار جنوبي از سنگ مرمراست كه با كاشي‌هاي مينايي رنگارنگ تزئين شده است. گنبد عظيم مقصوره از داخل گچ‌كاري و از خارج‌كاشيكاري شده است
حسينيه اميني‌ها ، قزوين
اين بنا در انتهاي غربي خيابان قزوين قرار گرفته و مشتمل بر شانزده عمارت تودرتو وپيوسته است كه در سال 1275 ه . ق توسط حاج محمد رضا اميني از تاجران قزوين ساخته شده است. بناي‌حسينيه از سه تالار موازي در جهت شرقي و غربي تشكيل شده كه با ارسي‌هاي چوبي زيبايي به يكديگر ارتباط‌پيدا مي‌كنند.
تالار جنوبي نه دهانه ارسي كشويي مشبك با شيشه‌هاي رنگي بسيار زيبا دارد و سقف آن نيز تزئينات‌نقاشي همراه با آيينه كاري دارد. تالار مياني داراي طاقچه‌ها و رف‌هاي كاسه‌اي مزين به آيينه‌كاري و گچبري‌هاي‌بسيار زيباست. اين تالار با دو پنج دري به تالارهاي شمالي و جنوبي متصل مي‌شود. در نيم دايره بالاي پنج دري‌كه به ايوان شمالي راه مي‌يابد بروج دوازده گانه نقش شده‌اند.
سقف اين تالار تزئينات گچبري همراه با آيينه كاري‌و نقاشي روي چوب دارد. در زير تالارها، بخش‌هايي چون سردابه، زير زمين، شربت خانه، انبار و آشپزخانه‌ساخته شده‌اند كه به حياط‌هاي شمالي و جنوبي راه دارند. ديواره جبهه شمالي حياط جنوبي سنگي است ونقش‌هاي برجسته فراواني دارد.
تالار جنوبي نه دهانه ارسي كشويي مشبك با شيشه‌هاي رنگي بسيار زيبا دارد و سقف آن نيز تزئينات‌نقاشي همراه با آيينه كاري دارد. تالار مياني داراي طاقچه‌ها و رف‌هاي كاسه‌اي مزين به آيينه‌كاري و گچبري‌هاي‌بسيار زيباست. اين تالار با دو پنج دري به تالارهاي شمالي و جنوبي متصل مي‌شود. در نيم دايره بالاي پنج دري‌كه به ايوان شمالي راه مي‌يابد بروج دوازده گانه نقش شده‌اند.
سقف اين تالار تزئينات گچبري همراه با آيينه كاري‌و نقاشي روي چوب دارد. در زير تالارها، بخش‌هايي چون سردابه، زير زمين، شربت خانه، انبار و آشپزخانه‌ساخته شده‌اند كه به حياط‌هاي شمالي و جنوبي راه دارند. ديواره جبهه شمالي حياط جنوبي سنگي است ونقش‌هاي برجسته فراواني دارد.
مسجد جامع كبير ، قزوين
اين مسجد از آثار دوره‌هاي سلجوقي و صفوي است و در خيابان شهداي قزوين قراردارد. حياط مسجد مربع مستطيل است و در وسط آن حوض بزرگي احداث شده است. مساحت مسجد بيش ازچهار هزار متر مربع است. در چهار جهت آن، چهار ايوان بلند قرار دارد. در دو سوي ايوان شمالي آن، دو مناره‌زيبا قرار دارد. در دو سوي هر ايوان نيز دو رواق طولاني ساخته شده است. همه اجزاي ساختمان مسجد با آجرساخته شده‌اند.
قديمي‌ترين قسمت مسجد، بناي كوچك گنبد داري است كه به دهليز درف شرقي مسجد راه دارد.اين بنا از خشت‌هاي بزرگ خام و گفل ساخته شده و تاق هاروني يا مقصوره كهن ناميده مي‌شود. اين بنا در سال192 ه . ق به دستور هارون الرشيد احداث شده است. دومين بخش بناي مسجد از لحاظ تاريخي گنبد آجري دوپوسته دوره سلجوقي و شبستان بي مانند آن است كه يكي از شاهكارهاي معماري قرن ششم هجري قمري‌محسوب مي‌شود.
اين شبستان را مقصوره خمار تاشي گويند و در فاصله سال‌هاي 509-500 ه . ق احداث‌شده است. در اين مقصوره پنج عدد كتيبه وجود دارد. امير خمارتاش در دو سوي مقصوره دو شبستان ديگر نيزساخته است كه امروزه به آتشكده معروفند. ايوان و صفه بلند جلو شبستان گنبددار سلجوقي در دوره صفويه ودر سال 1069 ه . ق ساخته شده‌اند.
در راهرو اين ايوان دو ستون عظيم قرار دارد كه بر هر يك لوحه‌هايي ازسنگ مرمر نصب گرديده است. ايوان غربي، ايوان شمالي و دو مناره آن به احتمال قوي از بناهاي دوره صفوي‌است. ايوان شمالي و مناره‌هاي آن بارها تعمير و مرمت شده است.
قديمي‌ترين قسمت مسجد، بناي كوچك گنبد داري است كه به دهليز درف شرقي مسجد راه دارد.اين بنا از خشت‌هاي بزرگ خام و گفل ساخته شده و تاق هاروني يا مقصوره كهن ناميده مي‌شود. اين بنا در سال192 ه . ق به دستور هارون الرشيد احداث شده است. دومين بخش بناي مسجد از لحاظ تاريخي گنبد آجري دوپوسته دوره سلجوقي و شبستان بي مانند آن است كه يكي از شاهكارهاي معماري قرن ششم هجري قمري‌محسوب مي‌شود.
اين شبستان را مقصوره خمار تاشي گويند و در فاصله سال‌هاي 509-500 ه . ق احداث‌شده است. در اين مقصوره پنج عدد كتيبه وجود دارد. امير خمارتاش در دو سوي مقصوره دو شبستان ديگر نيزساخته است كه امروزه به آتشكده معروفند. ايوان و صفه بلند جلو شبستان گنبددار سلجوقي در دوره صفويه ودر سال 1069 ه . ق ساخته شده‌اند.
در راهرو اين ايوان دو ستون عظيم قرار دارد كه بر هر يك لوحه‌هايي ازسنگ مرمر نصب گرديده است. ايوان غربي، ايوان شمالي و دو مناره آن به احتمال قوي از بناهاي دوره صفوي‌است. ايوان شمالي و مناره‌هاي آن بارها تعمير و مرمت شده است.