معرفی

موقعيت جغرافيايي

استان خراسان جنوبى، با مساحتى معادل ۹۰۰۰۰ كيلومترمربع در شرق ايران قرار دارد. اين استان از شمال به خراسان رضوى، از شرق به كشور افغانستان، از جنوب شرقى به استان سيستان و بلوچستان، از جنوب غربى به استان كرمان و از غرب به استان يزد محدود مي باشد. خراسان جنوبى 4 شهرستان دارد كه عبارتند از: بيرجند، قاينات، سربيشه و نهبندان.


جمعیت استان

براساس آخرين آمار (1375) جمعيت اين استان ۶۰۰۰۰۰نفر برآورد شده است.


تاريخ و فرهنگ

خراسان جنوبى در گذشته بخشى از سرزمين قهستان (معرب كوهستان) بود.قهستان در گذشته به ولايات جنوب خراسان اطلاق مى شد، كه از شمال شرق تا هرات و از غرب و جنوب تا كويرلوت و سيستان امتداد داشت و مركز آن «قاين» بود.در روايات اساطيرى بناى قهستان را به سام ابن نريمان نسبت داده اند و آن را بخشى از قلمرو فريدون پيشدادى مى دانند. در اين منطقه روستاهايى با نام هاى سلم آباد، فريدون، گيو و... وجود دارند كه مؤيد اين روايات هستند.براساس كتيبه هاى به جا مانده از دوره هخامنشى و به گفته بعضى از مورخان يونانى، قهستان سكونت گاه قوم ساگارت، از اقوام آريايى بود. هرودوت مورخ يونانى مى نويسد: آن ها در رديف اقوام شرقى هستند و از سكنه ساتراپ چهاردهم هخامنشيان به شمار مى روند.از اواخر قرن پنجم هجرى قهستان به يكى از مراكز مهم فعاليت فرقه اسماعيليه به رهبرى حسن صباح تبديل شد. زيرا از آنجايى كه اين ناحيه از موقعيت مناسب اقليمى و طبيعى برخوردار نبود و مورد بى توجهى حكومت هاى مركزى بود، براى فعاليت هاى فرقه اسماعيليه داراى شرايط مساعدى بود. لذا، بعد از منطقه الموت، قهستان به مهم ترين مركز فعاليت اسماعيليان تبديل شد، كه قلمروى در حدود ترشيز (كاشمر) تا نه (نهبندان) را دربرمى گرفت.صفويان،كه به امر تجارت اهميت زيادى مى دادند،باعث رونق و گسترش تجارت در اين منطقه شدند و همچنين امنيت نسبتاً پايدارى در آن حوالى ايجاد كردند.در آن زمان بيرجند،كه قصبه اى بيش نبود به عنوان حاكم نشين قاينات برگزيده شد و خاندان اميريه علم كه خود را به حازم بن خزيمه منتسب مى كردند،در رأس آن قرار گرفتند و بعدها در كليه تحولات صفحات شرقى و جنوب شرقى ايران نقش فعالى را ايفا نمودند.خراسان جنوبى تا 1383، بخشى از استان پهناور خراسان بود، ولى در اين سال براساس تقسيمات جديد كشورى، از آن منفك شد و خود مستقلاً به استان مجزايى تبديل گرديد.


آب و هوا

استان خراسان جنوبى،ناحيه اى خشك و گرم است،كه از نظر موقعيت طبيعى به دو منطقه كوهستانى و دشتى تقسيم مى شود. مناطق كوهستانى عمدتاً در شمال وشمال شرقى آن قرار دارند، و مناطق دشتى و هموار آن در قسمت هاى جنوب، غرب و جنوب شرقى قرار گرفته اند. استان خراسان جنوبى جزو ناحيه گرم و خشك محسوب مى شود و بيش تر نواحى آن اقليمى خشك دارد و تنها نواحى كوهستانى آن از آب و هواى معتدل برخوردار است. آب و هواى استان را مى توان به شرح زيرتقسيم بندى نمود:آب و هواى نيمه بيابانى معتدل، كه مناطق شمالى و شمال شرقى استان رادر برمى گيرد. آب وهواى گرم و خشك بيابانى، كه مناطق جنوب و غرب استان را در برمى گيرد.بيش ترين درجه حرارت استان در تابستان ها 40 درجه سانتى گراد بالاى صفر و كم ترين آن در زمستان ها 10 درجه زير صفر است. متوسط بارندگى استان نيز در حدود 200 ميليمتر در سال است .

صنايع دستي و سوغاتي ها

قالى بافى-بيرجند

استان خراسان جنوبى يكى از مهم ترين مراكز قالى بافى ايران محسوب مى شود و از جمله نقاطى است كه ساليانه مقدار زيادى از توليدات آن با نام قالى بيرجند به خارج كشور صادر مى شود. تعداد زيادى قالى قديمى اين منطقه از گذشته ها به يادگار مانده است كه برخى از آنها در موزه فرش ايران و مجموعه آستان قدس رضوى نگه دارى مى شوند. اكثر اين قالى ها را در روستاى درخش، كه در هشتاد كيلومترى شهر بيرجند قرار دارد، بافته  اند.
امروزه يكى از مهم ترين مراكز توليد قالى استان روستاى «مود» است كه در بيست و نه كيلومترى شهر بيرجند قرار دارد. قالى هاى بافته شده در «مود» از آنچنان شهرتى در بازارهاى جهانى برخوردار است كه قالى بيرجند را به نام «مود» مى شناسند. اين شهرت به خاطر مرغوبيت قالى «مود» است، كه با استفاده از پشم محلى، رنگرزى سنتى و بافت خوب آن حاصل مي شود.
از جمله نقش هايى كه در قالى هاى اين منطقه مورد استفاده قرار مى گيرد، مى توان به ريزه ماهى، خشتى، پرطاووسى (چهارشعله ،بته جغه)، سى و سه كله، نقش ساده و... اشاره كرد.

پارچه بافى-بيرجند

پارچه بافى از جمله صنايع دستى بوده است كه از گذشته هاى دور در خراسان جنوبى رواج داشته و در حال حاضر نيز عليرغم فراگيرى صنايع پارچه بافى مدرن، كم و بيش به حيات خود ادامه مى دهد. قديفه، بفبند، چادرشب، سارق، صافى، دستارخوان، چهارپوشاله، كرباس،لنگ، سفره توتى و حوله از انواع پارچه هاى نخى هستند كه در اين منطقه بافته مى شوند.

سبدبافى-بيرجند

سبدبافى يكى از هنرهاى سنتى است كه از ديرباز در برخى از نقاط اين خطه متداول بوده است. در ساخت انواع سبد از ساقه هاى نازك بيد، بادامشك (بادام كوهى)، گز و همچنين از ساقه هاى غلات،بويژه ساقه گندم و جو استفاده مى شود.
انواع سبدهايى كه بافته مى شوند عبارتند از: سبد معمولى، شلغم شوى، گربه تاز، قفس پرندگان، كباره، كالك بيز و غيره.

سفالگرى-بيرجند

يكى از صنايع قديمى كه در بعضى از مناطق استان رواج دارد، صنعت سفالگرى است. روستاى «شاهزيله» در منطقه خوسف، از جمله نقاطى است كه انواع وسايل سفالى در آن جا ساخته مى شود. سفال هاى اين منطقه غالباً بدون لعاب و كاربردى هستند.
از ديگر صنايع دستى و هنرى اين استان مى توان به جاجيم بافى، گليم بافى، نمدمالى، زيلو بافى، زرگرى، سوزن دوزى، آجيده دوزى، ابريشم دوزى، خامه دوزى، مليله دوزى، قلاب بافى و... اشاره كرد.

موزه ها