معرفی
موقعيت جغرافيايي
استان فارس با 133 هزار كيلومتر مربع وسعت در جنوب استان اصفهان قرار دارد. آباده، استهبان، اقليد، بوانات، جهرم، داراب، سپيدان، شيراز، فسا، فيروز آباد، كازرون، لار، لامرد، مرودشت، ممسني، نيريز شهرستانهاي استان فارس هستند و شهر زيباي شيراز مركز آن مي‌باشد.
كوههاي زاگرس با جهت شمال غربي - جنوب شرقي، استان فارس را به دو ناحيه مشخص طبيعي شامل‌ناحيه شمال - شمال غربي و ناحيه جنوب - جنوب شرقي تقسيم كرده است. ارتفاعات ناحيه شمالي ازكوههاي سميرم شروع و در جهت شمال غربي امتداد مي‌يابد. ارتفاعات ناحيه جنوبي كوههاي اطراف شيراز وكوههاي مهارلو، خرمن و تودج را در بر مي‌گيرد. ارتفاعات غربي در امتداد ارتفاعات كهگيلويه تا كوههاي‌ممسني و ارتفاعات جنوبي مشتمل بر كوههاي داراب و ارتفاعات تنگستان مي‌باشد.
جمعیت استان
استان فارس در سال 1375 حدود 3817 هزار نفر جمعيت داشته است كه 7/56 درصد آن شهر نشين، 9/41درصد روستانشين و 4/1 درصد غير ساكن و عشاير بوده است.
تاريخ و فرهنگ
استان فارس از قديمي‌ترين مراكز تمدن بشري محسوب مي‌شود و قرن‌ها مركز حكومت شاهنشاهي‌ايران بوده است. قبل از اسلام دو سردار بزرگ ايراني از اين منطقه برخاسته و هر يك سلسله بزرگي بنام‌هخامنشي (كورش) و ساساني (اردشير بابكان) تشكيل داده‌اند. بعد از انقراض سلسله هخامنشي كه نزديك به219 سال در ايران پادشاهي كرده‌اند. اسكندر مقدوني سلسله سلوكيه را در سال 311 قبل از ميلاد در ايران‌تاسيس و شهرهايي در ناحيه پارس (فارس) بنا نهاد. در عين حال در قسمت مركزي پارس در ناحيه استخر قدرت‌هاي محلي با نام‌هاي ايراني روي كار آمدند كه از سال 250 قبل از ميلاد به بعد بر روي سكه‌هاي آنهانوشته‌هايي به خط پهلوي و چهره‌هاي ايراني و آتشدان ديده مي‌شود. معذالك ناحيه پارس تا زمان آشيوخوس‌چهارم جزو امپراطوري سلوكي بوده است. بعد از اينكه پارتيان ايالت مركزي دولت سلوكي را فتح كردند. پارس‌استقلال يافت. مسلمانان نخستين بار در دوره خلافت عمر اقدام به تسخير فارس نمودند. در 17 ه.ق يكي ازسرداران علاء ابن حضرمي، حاكم بحرين، از حاكم ايراني فارس شكست خورد. عليرغم مقاومت ايرانيان در مقابل مهاجمين مسلمان، عاقبت شهرهاي استخر، توج، فسا و شيراز به تصرف مسلمانان در آمد. امّا به رغم‌شورشهاي متعدد آخر الامر تسليم اسلام شدند. وسعت قلمرو فارس در زمان خلفا بيش از پيش افزايش يافت يزد و نواحي ديگر مجاور كوير نيز به استخر ملحق گرديد.
در زمان ضعف قدرت خلافت در قرن 3 ه.ق فارس به تصرف يعقوب ليث، مؤسس سلسله صفاريان درآمدو شيراز پايتخت صفاريان شد. و برادرش مسجد جامع بزرگي در اين شهر بنا نهاد. پس از آن فارس به تصرف آل‌بويه در آمد. پس از آل بويه، سلجوقيان بر فارس مسلط شدند. در زمان ضعف سلاجقه، سنقر ابن مودود سلسله اتابكان فارس را تأسيس كرد و تا سال 543 ه.ق اين سلسله بر فارس فرمانروايي يافت و پس از چندي فارس به‌دست امراي مغول افتاد.
در سال 754 ه.ق سلسله آل مظفر، فارس را تصرف كرد و تا سال 895 ه. ق بر فارس فرمانروايي كرد. درسال 959 ه.ق فارس به تصرف شاه اسماعيل صفوي درآمد. در زمان وي و جانشينانش، فارس و مركز آن شيراز آبادي و رونق يافت. در جنگ بين افاغنه و نادر شاه، شيراز و بسياري از نقاط ديگر فارس رو به ويراني فراوان‌نهاد. در زمان فرمانروايي كريم خان زند، صلح و آباداني به فارس بازگشت. از زمان قاجاريه به بعد به جز شورش‌سران قشقايي واقعه مهمّي روي نداده است. در زمان سلسله پهلوي در فارس اقدامات مهّمي در جهت آباداني‌رونق فارس و شيراز صورت گرفت. در عصرهاي بعد از انقلاب 1357، شهرهاي استان فارس رو به آباداني وتوسعه نهادند و شهر شيراز توسعه فراوان يافت.
بر بستر همين پيشينه تاريخي است كه امروزه آثار متعدد و متنوع تاريخي و باستاني در استان به جا مانده‌است. هر يك از اين آثار داراي ارزش‌هاي جهاني و گوياي تاريخ پر فراز و نشيب اين خطه مي‌باشند.
استان فارس به علت موقعيت جغرافيايي و نزديكي به خليج فارس از دير باز اقامتگاه اقوام گوناگون از جمله آريايي، سامي و ترك بوده است كه تحت تاثير و نفوذ فرهنگ ايراني در آمده‌اند. با وجود اين، ايلات و عشايرمنطقه كه شامل ايلات قشقايي، ممسني، خمسه و كهگيلويه مي‌باشند، هنوز بخش عمده‌اي از فرهنگ بومي‌خود را حفظ كرده‌اند و عامل موثر ديگري در جذب ايرانگردان مي‌باشند. اشاره مختصر به قدمت تاريخي وديدني‌هاي شهرستانهاي استان سيماي تاريخي و امكانات ايرانگردي آنرا بيش از پيش روشن مي‌سازد.
آب و هوا
در استان فارس سه ناحيه مشخص آب و هوايي وجود دارد. اول، ناحيه كوهستاني شمال و شمال‌غرب كه زمستان‌هاي سرد معتدل و پوشش گياهي مناسبي دارد. دوم ناحيه مركزي كه در زمستان‌ها آب و هواي‌نسبتاً معتدل توأم با بارندگي و در تابستان‌ها هوايي گرم و خشك دارد. سوم ناحيه جنوب و جنوب شرقي كه به‌علت كاهش ارتفاع و عرض جغرافيايي و نحوه استقرار كوهها ميزان بارندگي آن در فصل زمستان نسبت به دو فصل بهار و پائيز كمتر است و هواي آن نيز در زمستان‌ها معتدل و در تابستان‌ها بسيار گرم است. متوسط حرارت شهر شيراز 8/16 درجه و حداكثر و حداقل مطلق دماي آن به ترتيب 2/29 و 7/4 درجه سانتي گراد است.
سوغات و صنايع دستي
انواع صنايع دستي و سوغاتي‌هاي استان فارس عبارتند از: قالي، انواع پارچه، خاتم، منبت، انواع كارهاي دستي‌نقره، مس، سفال، گيوه، انواع كارهاي نمدي، خراطي، چرمي، سنگي و حصيري.
| موزه ها | |
|
موزه نظامي عفيف آباد - شيراز
موزه نارنجستان - شيراز موزه تاريخ طبيعي و تكنولوژي - شيراز موزه پارس - شيراز موزه تخت جمشيد - مرودشت موزه شاه چراغ - شيراز موزه شهدا - شيراز |
آثار باستانی و جاذبه های گردشگری
مسجد وكيل شیراز
مسجد وکيل که به نام مسجد «سلطانی وكيل» نيز معروف است، از شاهكارها و آثار پر ارزش دوره زنديه به شمار می رود که علاوه بر بزرگی، از ارزش و اهميت تاريخی نيز برخوردار است. ساخت اين مسجد كه هم اكنون محل برگزاری نماز جمعه شهر شيراز می باشد در سال 1152 هجری شمسی به پايان رسيده است. اين مسجد دارای كاشی كاری های زيبا و منبر يکپارچه مرمرين است. صحن مسجد، با مساحتی برابر با 3600 متر مربع با تخته سنگ های بزرگ فرش شده است و شبستان آن 2700 متر مربع وسعت دارد. ستون های سنگی بلند و يكپارچه 48 گانه اين مسجد با سقف ضربی، از شاهكارهای حجاری دوره زنديه به شمار می رود. كاشی كاری های بالای ستون ها، طاق ها و پيشانی اتاق ها با نقش و نگارهای رنگارنگ و زيبا تزيين شده اند. عمده اين كاشی كاری ها، بر اثر زلزله از بين رفته و برخی از آن ها در زمان فتحعلی شاه قاجار بازسازی شده است. پاره ای از كاشی كاری های طاق ها را نيز اداره حفاظت آثار باستانی مرمت كرده است.
مسجد جامع عتيق شيراز
اين مسجد که به نام های«مسجد جامع عتيق»، «مسجد جمعه»، «مسجد آدينه» و «مسجد جامع» نيز معروف است، از كهن ترين مسجد های استان فارس و شهرستان شيراز می باشد که در خاور شاهچراغ قرار گرفته و ساختمان آن اولين هسته تاريخی شهر شيراز است. اين مسجد پس از لشكركشی عمر و ليث صفاری در سال 276 هجری قمری به شيراز، به شكرانه پيروزی و تصرف اين شهر بنا شد ه و كار ساخت آن، در سال 281 هجری قمری خاتمه يافت. ساختمان مسجد جامع عتيق، بنايی بلند و مجلل با حجره ها و شبستان های بسياری است كه كاشی كاری های سقف(معروف به طاق مرواريد) آن از زيبايی خاصی برخوردار است. اين مسجد دارای چندين حجره و شبستان است و برخی قسمت های آن دو طبقه و 6 درب ورودی و خروجی می باشد.
در دو طرف شبستان دو طبقه وجود دارد كه سقف آن از آجر است و در انتهای آن نيز، محرابی كاشی كاری شده قرار دارد. سقف اين محراب با كاشی لاجوردی كاشی كاری شده است و دو طرف محراب نيز سنگ كاری شده است. در كنار اين محراب، تاريخچه مرمت مسجد بر روی دو سنگ نقش گرديده است.
در ضلع باختری اين مسجد ده طاق نما وجود دارد و در پشت آن ها نيز شبستان كوچكی قرار گرفته است. در گذشته صحن مسجد از سنگ های مرمر مفروش بوده و در دالان های آن سنگاب هايی وجود داشته كه مردم در آن ها پای خود را می شسته اند و پس از وضو وارد صحن مسجد می شده اند هم اينک نيز سه نمونه از اين سنگاب ها در ابتدای صحن همانند نمونه پيشين آن به صورت دروازده ضلعی موجود است. طی هزار سال اخير، اين مسجد چندين بار از جمله در زمان اتابكان، در زمان سلطان ابراهيم ميرزا پسر شاهرخ گوركانی، در دوره صفويه و در سال 1315 شمسی به وسيله اداره حفاظت آثار باستانی تعمير و بازسازی شده است.
مسجد نصيرالملک شیراز
بنای مسجد نصيرالملک که يكی از زيباترين مساجد شيراز است در سال 1293 آغاز شده و در سال 1305 هجری قمری پايان يافته است. اين مسجد در انتهای خيابان نصيرالملک در شيراز قرار گرفته و با اين كه وسعت زيادی ندارد، ولی از لحاظ معماری و مخصوصا كاشی كاری و مقرنس كاری بی نظير است. خانه نصيرالملک نيز كه در كنار مسجد قرار دارد از لحاظ كاشی كاری بسيار نفيس و ارزنده است.
كليسای ارامنه شیراز
كليسای مريم مقدس از کليساهاي شيراز است كه به سال 1662 ميلادی (1072 هجری) قبل از سلطنت شاه عباس دوم بنا شده است و تا به امروز باقی مانده است. اين کليسا نزديک مسجد مشير، جنب بازارچه ارامنه واقع شده است. تالار نماز خانه آن يکی از بناهای ظريف باستانی و هنری قرن هفدهم است که به وسيله هنرمندان ارمنی و مسلمان شيراز ساخته شده است. به طوری که ارامنه شيراز اظهار می دارند پنج قطعه قالی گران بها نظير همان پنج مجلس نقاشی سقف، در همان زمان بافته شده و کف نمازخانه را مفروش می ساخته است. طبق اظهار يکی از اعضای هيأت امنای ارامنه شيراز هنگامی که «مارتيروس سرکيس» تصدی اين کليسا را عهده دار بود، پنج قطعه فرش نفيس مزبور مفقود شده است و احتمالاً اين فرش های گران بها را به انگليسی ها فروخته اند.
در تالار کليسا گچبری هايی که می توان آن را از شاهکارهای قرن يازدهم دانست؛ وجود دارد. از همه مهم تر اين که از داخل تالار و نمازگاه سقف نقاشی و گچبری شده و گنبدی شکل است. حال آن که از خارج و در روی پشت بام اثری از گنبد مدور و گنبدی شکل ديده نمی شود. پشت بام تالار نمازگاه چهارگوش است و بدينوسيله هر گونه اثری که حکايت از کليسا بکند از خارج حتی از روی پشت بام های مجاور ديده نمی شود.
آرامگاه شاهچراغ
آرامگاه سيد ميراحمدبن موسي الكاظم (ع) برادر حضرت رضا (ع) - معروف به شاه چراغ در مركز شيراز و كنار ميداني به نام احمدي قرار دارد.
گنبد نيلوفري شاه چراغ به سبك بسيار زيبايي كاشي كاري شده و از دور پيداست. اين آرامگاه در نزد شيرازي ها داراي شكوه و قداست خاصي است و به همين مناسبت هميشه زيارتگاه مؤمنين و مؤمنات بوده است.
درون حرم را با به كار بردن آينه هاي ريز رنگين، به سبكي هنرمندانه، آينه كاري كرده و انواع خط هاي زيباي فارسي و عربي، تزيين كننده نماي اطراف آينه ها و كاشي ها است.
بناي حرم، مشتمل بر ايواني در جلو و حرمي گسترده در پشت ايوان است كه در چهار جانب حرم، چهار شاه نشين قرار گرفته و مسجدي نيز در پشت حرم (سمت غرب) ساخته شده است. ضريح مطهر در شاه نشين زير گنبد قرار دارد و از نقره ساخته شده است.
حياط شاه چراغ داراي دو در اصلي ورودي است كه در سمت جنوب و شمال حرم از زير دو سر در بزرگ كاشي كاري شده گذشته و وارد حياط وسيع حرم مي شويم. در ميان حياط، حوض بزرگ فواره داري ساخته شده و در اطراف حوض درختكاري شده است. حرم مطهر شاهچراغ در سمت غرب حياط و حرم سيد مير محمد(ع)- برادر شاه چراغ - در سمت شمال شرقي حياط قرار دارد.
غير از دو در اصلي، دو در فرعي ديگر نيز وجود دارد كه يكي به بازار حاجي و ديگر به مسجد جامع عتيق مي رود درگاه مانندي نيز از ضلع شمال حياط وارد بازار شاه چراغ مي شود.
در دور تا دور حياط، اتاق هايي دو طبقه ساخته شده كه در پيشاني و جرزهاي جلو آنها كاشي كاري شده است. ستون هاي آهني ايوان حرم به وسيله چوب هاي نفيس پوشش داده شده و در سقف مسطح آن نيز چوب منبت كاري شده به كار رفته است. امكانات وسيعي مثل پاسگاه انتظامي، دفتر پست و مخابرات، كتابخانه و موزه در اين حياط وسيع براي رفاه مردم ايجاد شده است.
ويژگي هاي شخصيت احمد(ع)
حضرت احمد (ع) در نزد پدرش امام موسي كاظم(ع)، از جايگاه و احترام ويژه اي برخوردار بوده است. نوشته اند كه حضرت احمد، مردي كريم، جليل القدر، بزرگوار و پارسا بود. حضرت امام موسي كاظم (ع) به دليل علاقه اي كه به حضرت احمد (ع) داشت، ملكي به نام يسيره را به او هديه كرد، ملكي كه بعدها حضرت احمد (ع) آن را فروخت و به وسيله آن هزار اسير را آزاد كرد.
پيشنهاد شيعيان براي امامت حضرت احمد بعد از امام موسي كاظم (ع)
اعتبار و جايگاه احمد(ع) در بين فرزندان امام موسي (ع) تا اندازه اي بود كه پس از شهادت امام موسي كاظم (ع)، گروهي از مردم به حمايت از امامت احمد (ع) برخاستند و فرقه اي به نام اماميه را پديد آوردند.
شهادت احمدبن موسي(ع)
بنا به دستور قتلغ، سربازان وي به پناهگاه حضرت احمدبن موسي(ع) حمله ور شدند آن حضرت، شجاعانه در برابر سربازان به دفاع از خود پرداخت. دشمنان كه از پس او برنمي آمدند، ديوار پشتي مخفي گاه حضرت را خراب كرده و به درون خانه او نفوذ كردند و از پشت سر با شمشير، فرق مبارك آن حضرت را شكافتند و سپس خانه را بر بدن مطهر او ويران كردند، اين واقعه در تاريخ 17 رجب رخ داده است.
آرامگاه حافظ شیراز
آرامگاه شاعر بزرگ، خواجه شمس الدين محمد حافظ است كه در شمال شهر شيراز، پايين تر از دروازه قرآن، در خاك مصلي (يكي از قبرستان هاي معروف شيراز) قرار دارد و مساحت آن 19116 متر مربع مي باشد.
65 سال پس از وفات حافظ، يعني در سال 856 ه.ق. 1452 م. شمس الدين محمد يغمايي وزير ميرزا ابوالقاسم بابر گوركاني (پسر ميرزا بايسنغر نواده شاهرخ بن تيمور) حاكم فارس، براي اولين بار عمارتي گنبدي شكل را بر فراز مقبره حافظ بنا كرد و در جلو اين عمارت، حوض بزرگي ساخت كه از آب ركن آباد پر مي شد. (شيراز شهر جاويدان، علي سامي، ص 366)
اين بنا يك بار در اوايل قرن يازدهم هجري، در زمان حكومت شاه عباس كبير و ديگر بار، 350 سال پس از وفات حافظ به دستور نادرشاه افشار مرمت شد
سعديه
آرامگاه شاعر قرن هفتم شيخ مشرف الدين بن مصلح الدين سعدي شيرازي است كه در 4 كيلومتري شمال شرقي شيراز، در دامنه كوه فهندژ، در انتهاي خيابان بوستان و در مجاورت باغ دلگشا واقع شده است. اين مكان در ابتدا خانقاه شيخ بوده كه وي اواخر عمر خود را در آنجا مي گذرانيده و سپس در همانجا مدفون گرديده است. براي اولين بار در قرن هفتم توسط خواجه شمس الدين محمد صاحبديواني وزير معروف آباقاخان، مقبره اي بر فراز قبر سعدي ساخته شد. در سال 998 به حكم يعقوب ذوالقدر، حكمران فارس، خانقاه شيخ ويران گرديد و اثري از آن باقب نماند. تا اين كه در سال 1187 ه.ق. به دستور كريمخان زند، عمارتي ملوكانه از گچ و آجر بر فراز مزار شيخ بنا شد كه شامل 2 طبقه مي شد. طبقه زيرين داراي راهروي بود كه پلكان طبقه دوم از آنجا شروع مي شد. در دو طرف راهرو دو اطاق كرسي دار ساخته شده بود. در اطاقي كه سمت شرق راهرو بود، قبر سعدي قرار داشت و معجري چوبين آن را احاطه كره بود. قسمت غربي راهرو نيز به موازات قسمت شرقي، شامل دو اطاق مي شد، كه بعدها شوريده (فصيح الملك) شاعر نابيناي شيرازي در اطاق غربي اين قسمت مدفون شد. طبقه بالاي ساختمان نيز همانند طبقه زيرين بود، با اين تفاوت كه بر روي اطاق شرقي كه قبر سعدي در آنجا بود، به احترام شيخ اطاقي ساخته نشده بود و سقف آن به اندازه دو طبقه ارتفاع داشت.
اين بنا در دوره قاجاريه (سال 1301 ه.ش) توسط فتحعلي خان صاحبديوان مرمت شد و چند سال بعد نيز حبيب الله خان قوام الملك دستور تعمير و ترميم قسمتي از بنا را صادر كرد، و توليت آن به آخوند ملا زين العابدين شيرازي سپرده شد.
بنايي كه در زمان كريخان ساخته شده بود تا سال 1327 ه.ش. برپا بود.
در سال 1329 ه.ش به كوشش علي اصغر حكمت و توسط انجمن آثار ملي ايران، بقعه كنوني به جاي ساختمان قديمي ساخته شد و مراسم افتتاح رسمي آن در ارديبهشت ماه 1331 برگزار گرديد. ورودي مجموعه در راستاي ورودي آرامگاه است كه معمار آن آندره گدار فرانسوي است. ساختمان به سبك ايراني است با 8 ستون از سنگ هاي قهوه اي رنگ كه در جلوي مقبره قرار دارند. و اصل بنا با سنگ سفيد و كاشي كاري مزين است. بناي آرامگاه از بيرون به شكل مكعبي است اما در داخل هشت ضلعي مي باشد با ديوارهايي از جنس مرمر و گنبدي لاجوردي. بنا در سمت چپ به رواقي متصل مي شود كه در آن هفت طاق وجود دارد كه با كف سازي سياه رنگ به آرامگاه شوريده شيرازي پيوند مي خورد. اين آرامگاه در يك اتاق قرار دارد و كتيبه اي بر سر در آن است كه شاعر را معرفي مي كند و شعري از خود شاعر بر كاشي هاي سرمه اي بر روي ديوار نوشته شده است.
آرامگاه كوروش كبير (پاسارگاد) شیراز
آرامگاه كوروش كبير در مسير جاده اصفهان- شيراز در دشت مرغاب) شهرستان خرم بيد) قرار گرفته است. بنای اين آرامگاه مشتمل بر اتاقی چهارگوش می باشد كه بر فراز يک سكوی شش طبقه قرار دارد. اين بنا از سنگ های سفيد رنگ ساخته شده است. زير سقف اتاق تا سطح بالای بام آرامگاه در حدود سه متر فاصله دارد و در اين فاصله محل دو قبر تعبيه شده است كه يكی را خوابگاه ابدی كوروش و ديگری را مدفن همسر او كاسان دان مادر كمبوجيه دانسته اند.
اندازه های يكی از دو قبر، دو متر در يک متر و ديگری 95/1 در 95/0 متر است كه با دهليزی باريک به درازای يک متر و پهنای 35 سانتی متر به يكديگر مربوط می شوند. اين دو قبر با وجود اين كه در محل بين سقف زيرين اتاق و بام آرامگاه قرار داده شده بود در ادوار بعدی مورد دستبرد قرار گرفته و به طمع غارت آثار آن بقايای اجساد و استخوان های موجود در آن را از ميان برده اند. در حال حاضر، خرابی آن ترميم شده و به وسيله ميله های آهنی از ورود افراد به داخل آرامگاه جلوگيری می شود.
در دوران اتابكان فارس (قرن هفتم هجری) دشت مرغاب بيش تر رونق يافت و محوطه آرامگاه كوروش تبديل به مسجد شد. نوشته ها و سال تاريخ مربوط به اين موضوع رمضان 612 هجری و نام اتابک سعدبن زنگی در گوشه و كنار اين محوطه، روی سنگ ها موجود هستند.
آرامگاه خواجوی كرمانی شیراز
آرامگاه خواجو در شمال شيراز، در دامنه كوه صبوي و در ابتداي جاده شيراز - اصفهان، در تنگ الله اكبر قرار گرفته است. قبر وي مشرف بر دروازه قرآن مي باشد. آب چشمه معروف ركناباد نيز از كنار مقبره خواجو مي گذرد.
اين آرامگاه در سال 1315 شمسي با اعتبارات اداره فرهنگ فارس ساخته شد. محل آرامگاه در محوطه اي بدون سقف قرار دارد. در وسط صفه آن سنگ قبري است كه بالاي آن محدب و داراي برآمدگي است. روي اين سنگ كتيبه اي كه بيانگر قبر خواجو باشد وجود ندارد. فقط بالاي سنگ عبارت: كل من عليها فان و يبقي وجه ربك ذوالجلال و الاكرام به خط ثلث نوشته شده است
.
باغ ارم
در شمال غربي شيراز و در انتهاي خيابان ارم و در تقاطع بلوار شرقي - غربي باغ ارم و بلوار شمالي - جنوبي جام جم و آسياب سه تايي، باغ ارم قرار گرفته است. اين باغ به مناسبت عمارت و باغ بزرگي كه در گذشته توسط شدادبن عاد پادشاه عربستان به رقابت با بهشت ساخته شده و ارم ناميده شده بود، به باغ ارم مشهور گرديده است.
تاريخ ساخت اين باغ را به دروه سلجوقيان نسبت داده اند چرا كه در آن زمان، باغ تخت و چند باغ ديگر توسط اتابك قراجه حكمران فارس - كه از سوي سنجر شاه سلجوقي به حكومت فارس منصوب شده بود، احداث شد و احتمال ايجاد اين باغ به درخواست وي و در آن زمان، زياد است. همچنين احتمال مي رود كه اين باغ در زمان كريم خان زند مرمت شده باشد.
در اواخر سلسله زنديه، بيش ا ز75 سال اين باغ در تصاحب سران ايل قشقايي بود، بناي اوليه عمارت باغ ارم توسط جاني خان قشقايي اولين ايلخان قشقايي و پسرش محمدقلي خان و در زمان فتحعليشاه قاجار احداث شده است. معماري بنا نيز توسط شخصي به نام حاج محمد حسن كه از معماران معروف بود، صورت گرفته است.
در زمان ناصرالدين شاه قاجار، ميرزا حسن علي خان نصيرالملك، آن باغ را از خاندان قشقايي خريد و ساختمان كنوني را به جاي عمارت قبلي ساخت، اما تزئينات ناتمام باغ پس از فوت حسنعلي خان در سال 1311 توسط ابوالقاسم خان نصيرالملك پايان يافت.
باغ ارم پس از فوت ابوالقاسم خان نصيرالملك به پسرش عبدالله قوامي رسيد و بعد از مدتي دوباره يكي از خوانين ايل قشقايي به نام محمد ناصر خان آن را خريد.
عمارت اصلي باغ ارم طبق معماري دوره صفويه تا قاجاريه بنا شده است. اين ساختمان داراي سه طبقه است كه طبقه زيرين داراي حوض خانه اي براي استراحت در روزهاي گرم تابستان است كه در آن آب نماي زيبايي است و طاق آن با كاشي هاي هفت رنگ مزين شده است. جوي آبي نيز از وسط آن مي گذرد و سپس به آب نماي بزرگ جلوي عمارت مي ريزد.
طبقه دوم داراي ايواني دوستوني با سقف مسطح است كه در پشت آن تالاري قرار دارد و دو طرف آن دو راهرو، 4 اتاق در دو طرف راهرو و دو ايوان كوچك و دو طبقه ساخته شده است و بر فراز اين دو راهرو، دو گوشواره به عنوان طبقه سوم وجود دارد.
قسمت جلويي ستون هاي اين دو طبقه با كاشي هاي هفت رنگ مزين به مجالسي از سواران، زنان و گل ها شده است.
طبقه سوم، داراي يك تالار بزرگ مانند تالار طبقه دوم است كه پنجره هاي آن به ايوان اصلي باز مي شود. در دو طرف آن ينز دو راهرو وجود دارد. دو ايوان كوچك نيز در هر طرف ايوان بزرگ همانند طبقه سوم قرار دارد.
در پيشاني عمارت، هلالي هايي وجود دارد كه به سنتوري معروف است و داراي سه مجلس بزرگ و دو مجلس كوچك كاشيكاري با كاشي هاي لعابدار رنگي است.
باغ عفیف آباد
سازنده عمارت فعلي باغ با 17000 متر مربع زيربنا، ميرزا علي محمدخان قوام الملك دوم مي باشد كه در سال 284 ه.ق. آن را احداث نموده و قنات "ليمك" را كه در 15 كيلومتري باغ و در محل قصر قمشه بود براي مشروب نمودن باغ خريداري كرد. اين باغ سرانجام به يكي از وارثين قوام به نام عفيفه رسيد و بدين نام نيز شهرت يافت.
درب ورودي باغ در شمال آن قرار دارد سه در باغ داراي چهار ستون گچي ساده است كه دو به دو در دو سوي آن و بر فراز ازاره آن قرار گرفته است. در پيشاني درب ورودي نقش دو شير كه گويي را در ميان پنجه هاي خود گرفته اند ديده مي شود. پس از گذر از در، دهليزي وجود دارد كه سقف آن را از چوب ساخته اند و با شكل هاي منظم هندسي مرتب كرده اند. در ديگر سوي در و بر پيشاني دهليز مجلس تاج گذاري پادشاه ساساني وجود دارد كه بر قاب نيم دايره اي به وسيله كاشي هاي رنگارنگ قرار دارد. پس از گذر از دالان كوتاهي به محوطه وسيعي مي رسيم كه عمارت اصلي در آن قسمت است. ساختمان در وسط باغ قرار گرفته است و از بناي دو طبقه تشكيل شده است.
طبقه اول زيرزمين وسيعي است كه آب نماي زيبايي در آن ساخته شده و سمت شرقي آن با پنجره هاي مشبك و رنگيني پوشيده شده است. در فواصل ميان پنجره ها سنگ هاي گندمك نصب شده كه روي آنها نقوشي از گل و بوته حجاري شده است.
طبقه دوم كه در واقع طبقه همكف ساختمان است، تالار مجللي است كه اطراف آن را ايوان فرا گرفته است. در پيشاني عمارت صحنه اي از تاجگذاري يكي از پادشاهان ساساني با كاشي تصوير شده است كه موبدي تاج سلطنتي را به وي هديه مي دهد.
درجلو ايوان بزرگ عمارت نيز چهار ستون بلند ساخته شده است. سقف ايوان با قطعات چوبي 4 يا ......؟ پوشيده شده است و روي آنها با رنگ و روغن نقاشي شده. سر ستون هاي ايوان گچ بري شده اند و در بالاي آنها گل ها به تقليد از نقوش تخت جمشيد گچ بري شده است.
ديوار اتاق هاي تالار اصلي نيز همگي گچ بري و مقرنس كاري شده و با نقش هاي گل و بته و صحنه شكار و مجالس بزم و رزم مزين شده اند. در دو طبقه ساختمان حدود 30 اتاق تالار وجود دارد، تمامي اتاق ها داراي سقف و درب هاي چوبي تزيين شده هستند. در شمال و جنوب تالار دو بخاري از سنگ مرمر تراشيده و نصب شده است. ورودي اصلي بنا در جانب شمال است كه با كمك پلكان سنگي به .........؟ سرپوشيده اي منتهي مي گردد. نماي شرقي عمارت شامل ايوان بزرگ و زيباست كه در تمام طول بنا امتداد دارد. اين نما از بيرون به وسيله ستون هاي آجري و گچي از هم مجزا شده اند. نماي غربي عمارت نسبت به قرينه آن در شرق بسيار ساده است. ايوان جنوبي نيز از نظر تزيينات بنا و دكوراسيون، تقريبا" شبيه ايوان شمالي است بجز اين كه در رشته پلكان شرقي - غربي حياط را به طبقه دوم منتقل مي كند.
نارنجستان قوام
نارنجستان قوام يا باغ قوام از عمارات دوره قاجاريه شيراز است كه در محله بالاكفت و در قسمت شرقي انتهاي خيابان لطفعلي خان زند واقع است. احداث اين بنا توسط علي محمد خان قوام الملك 1267-1257 شروع شده و در حدود سال 1300 ه.ق. توسط ميرزا محمدرضا خان نوه قوام الملك اول و پدربزرگ قوام تكميل شده است. اين بنا يك بار توسط ابراهيم قوام مورد مرمت قرار گرفته است
باغ دلگشا
باغ دلگشا حدودا در 300 متری جنوب آرامگاه سعدی واقع است ، این باغ هنوز وسعت قابل توجهی دارد،درختان باغ عمدتا کهنسال بوده و عمارتی تاریخی در وسط باغ قرار دارد. ابتدای ساخت این عمارت به زمان اتابکان فارس (قرن 7 ه.ق)میرسد.شیوه نظم هندسی باغ بر اساس محوریت و هماهنگی با ساختمان طراحی و اجرا شده است. آب قنات سعدی پس از ظاهر شدن در حوض ماهی و عبور از گزرگاه باغ دلگشا را مشروب می سازد
باغ جهان نما
در شهر شیراز در کنار خیابان دروازه قرآن به نام « جهان نما» از اثار بازمانده از دوره کریم خان زند وجود دارد که دیوار آجری با نمای ساده آن از بیرون نمایان است و درون آن ، باغ و عمارتی نظیر عمارت کلاه فرنگی با چهار حوض و محوطه ای وسیع که شبیه باغ موزه پارس است قرار دارد.
بازار وكيل شيراز
از بازارهاي شيراز است كه در زمان كريم خان زند (1172 - 1193 ه.ق) در شرق شيراز در محله درب شاهزاده، در كنار مسجد وكيل و در شرق ميدان شهدا احداث شده است.
معماري اين بنا بر گرفته از بازار قيصريه لار و همچون بازارچه بلند اصفهان ساخته شاه عباس كبير است اما عرض بازار وكيل بيش از ساير بازارهاست. همچنين 74 دهانه طاق ضربي بازار با ارتفاع بيش از 11 متر مرتفع تر از طاق ساير بازارهاست كه البته هم اينك به علت خاكريزي كف بازار، ارتفاع طاق ها به ده متر تقليل يافته است.
اين بازار كه از نظرمعماري داراي سه فضاي عبور و مرور (فضايي براي گذر مشتريان)، حريم مغازه (به ارتفاع تقريبي 2 پله بالاتر از سطح زمين)، فضاي مغازه (محل فروش) است. داراي پنج در بزرگ است كه در چهار سوي آن قرار گرفته است. هم چنين شامل دو رشته شمالي - جنوبي و شرقي - غربي است كه چون صليبي يكديگر را قطع كرده اند. در تقاطع اين دو رشته چهار سوق قرار گرفته است كه بر روي يك هشتي قرار دارد. اين چهار سوق داراي طاق بزرگ ضربي محكمي است و در پاي طاق نيز چند ترنج آجركاري شده است.
در هشتي نيز مغازه هايي چهارگوش در دو طبقه وجود دارد.
ضلع شمالي - جنوبي بازار از دروازه اصفهان شروع مي شود و تا كوچه جنوبي سراي مشير ادامه مي يابد. در دو طرف اين راسته هر قسمت 41 جفت (82 باب) مغازه وجود دارد كه در جلو هر يك سكويي از قطعات سنگي بزرگ كه بر روي آن، ترنج هايي برجسته حجاري شده است. در اين بازار براي مصونيت از رطوبت، مغازه ها را در حدود يك متر فراتر از سطح زمين ساخته اند. مغازه ها اغلب داراي پستو بوده و در دو طبقه طراحي شده اند.
در شمال شرقي اين راسته، چند كاروانسراي قديمي به نام هاي روغني، گمرك و احمدي ساخته شده است كه در ورودي آنها در درون بازار است. هر يك از اين كاروانسراها داراي چندين حجره مي باشند.
آستانه سيدعلاءالدين حسين(ع) شیراز
آرامگاه حضرت سيد علاءالدين حسين، فرزند امام موسي كاظم (ع) و برادر حضرت شاه چراغ (ع) معروف به حسين كوچك است كه در ميدان آستانه در جنوب شرقي شيراز و در محله بالا كفت واقع شده است.
در اواخر قرن هشتم و اوايل قرن نهم، يعني در زمان قتلغ خان حاكم فارس بناي اوليه آرامگاه سيد علاءالدين حسين ساخته شد. آرامگاه درون باغي كه به باغ قتلغ معروف بود، قرار داشت. بعد از مدتي باغ مزبور ويران گشت و قبر امام نيز ناپديد شد.
در اواسط عهد صفوي شخصي به نام ميرزا علي كه از مدينه به شيراز آمده بود، قبر امام را پيدا نمود و آن را تعمير اساسي كرد. بعد از آن خليل سلطان ذوالقدر حاكم فارس (918-926) در زمان سلطنت شاه اسماعيل صفوي به تجديد بنا و تزيين آن پرداخت و در سال 923 كار تزيين آرامگاه را به پايان رساند.
تخت جمشید