آب و هوا
صنايع دستي و سوغاتي ها
در ميان شهر خرم‌آباد و برفراز يك تپه بزرگ سنگي، قلعه معروف و تاريخي «فلك‌الافلاك» قرار دارد. در زير تپه‌اي كه قلعه بر روي آن ساخته شده، يك چشمه بزرگ جاري است. تاريخ بنا و نام‌سازنده اصلي آن مشخص نيست، ولي در گذشته به نام قلعه «شاپور خواست» مشهور بوده است. از زمان قاجاريه‌بر اين قلعه "فلك الافلاك" مي‌گويند. قلعه 8 برج دارد و محيط كلي آن 60/228 متر است ارتفاع بلندترين ديوارآن تا سطح تپه 5/22 متر است.
ارتفاعات، منابع آبي و پوشش گياهي متنوع استان، باعث پيدايش زندگي جانوري وحشي در كوهستان‌ها ودشت‌ها شده است. مهّمترين اين جانوران عبارتند از: خرس قهوه‌اي، گرگ، گراز، كفتار، روباه، شغال، قوچ، آهو،پلنگ، خدنگ و انواع خزندگان.در اين استان پرندگان مانند كبك، تيهو، كبوتر، لك لك، حواصيل، غاز، مرغابي، عقاب، سار سينه پشت گلي(افرَملچ) كه گروهي بومي و گروهي مهاجرند، يافت مي‌گردد.آب‌هاي استان نيز انواع ماهي‌ها از جمله زردماهي، قزل‌آلا، كپور و ماهي كور دارد. ماهي كور از نادرترين‌ماهي‌هاي جهان است كه در آسيا تنها دو گونه آن، يكي در موصل عراق و ديگري ديگري در غار تنگ هفت‌خرم‌آباد كشف شده است.مناطق حفاظت شده و شكار ممنوع استان لرستان عبارتند از: مناطق حفاظت شده اشترانكوه و سفيدكوه درخرم‌آباد و مناطق حفاظت شده سفيد كوه و دره نگاه در نزديكي دورود.
به فاصله 50 كيلومتري در محدوده اليگودرز و بروجرد در جهت شمال غربي - جنوب‌شرقي رشته كوه اشتران كوه واقع شده است. پخچال‌هاي طبيعي اين كوه بسيار زيبا در تمام سال از برف و يخ‌پوشيده است.اشتران كوه قلل متعددي دارد كه بلندترين قله آن «سن بران» مي‌باشد كه 4100 متر از سطح دريا ارتفاع دارد.اين رشته كوه از شرق به غرب به شكل مارپيچ است و در هر پيچ يك نيمدايره تشكيل مي‌دهد كه به اين‌نيمدايره‌ها «چال» مي‌گويند. در انتهاي هر چال، يخچال‌هاي دائمي وجود دارد. چال‌هاي اشترانكوه عبارتند از:ميشان، كبود، بران، فيال سون، پنجم، پيار و همايون.
اين مسجد كه به «مسجد شاه» نيز معروف است، از يادگارهاي دوره فتحعلي‌شاه قاجاراست. صحن مسجد با طول و عرض 47*61 متر با حوضي در ميان، سه درگاه بزرگ دارد. درگاه شمالي تاق‌مفقَرَنس زيبايي‌دارد كه با كاشي و گچ‌كاري آذين شده و دري دو لنگه‌دارد. بر بالاي لنگه چپ در، جملاتي ازپيغمبر(ص)نوشته‌شده است. تاريخ آن 1291 هجري قمري است
معرفی
موقعيت جغرافيايي
استان لرستان با 28559 كيلومتر مربع مساحت در غرب ايران قرار دارد. براساس آخرين تقسيمات‌سياسي و اداري در سال 1375، شهرستان‌هاي استان عبارتند از: خرم آباد، بروجرد، اليگودرز، دورود،كوهدشت، ازنا، دلفان، سلسله و پلدختر، شهرستان خرم‌آباد مركز استان لرستان است. اين استان از شمال به‌استان‌هاي مركزي و همدان، از جنوب به استان خوزستان، از شرق به استان اصفهان و از غرب به استان‌هاي‌كرمانشاه و ايلام محدود است.
استان لرستان سرزمين كوهستاني است. اشترانكوه با 4050 متر ارتفاع بلندترين نقطه استان لرستان است وپست‌ترين نقطه آن در جنوبي‌ترين ناحيه استان واقع شده و حدود 500 متر از سطح درياي آزاد ارتفاع دارد.
جمعیت استان
اين استان در سال 1375 حدود 1584434 نفر جمعيّت داشته است كه 56/53 درصد آن در نقاط شهري و26/45 درصد آن در نقاط روستايي سكونت داشته‌اند.
تاريخ و فرهنگ
استان لرستان از مناطق باستاني ايران است و آثار ديرينه‌اي را در خود جاي داده است. اقوام‌مهاجر در هزاره سوم و چهارم پيش از ميلاد در كوهساران زاگرس اسكان يافته و سرزمين بين‌النهرين (دورودنواحي امروزي) را تصرف كردند. به استناد نوشته‌هاي كتيبه‌هاي بابلي، آشوري و ايلامي، ساكنان كوهساران‌زاگرس طايفه‌هايي مانند: لولوبي، مانايي، كاسي، گوتي، آمادا و پارسوا بوده‌اند.
انقراض كاسي‌ها در هزاره دوّم‌پيش از ميلاد، با يورش دولت مقتدر ايلام صورت گرفت. اسكندر مقدوني در حمله به ايران اين نواحي راتصرف كرد. در دوره ساسانيان، پشتكوه و پيشكوه را شخصي از خاندان معروف هرمزان اداره مي‌كرد. اعراب درسال 21 هجري قمري، پس از فتح حلوان نواحي شمالي را گرفتند و در سال 21 هجري قمري، نهاوند و قسمت‌جنوبي لرستان را نيز به تصرف خود در آوردند. در سال 22 هجري قمري، حسنويه كرد اين منطقه را به تصرف‌خود درآورد و خاندان او تا سال 500 هجري قمري بر لرستان تسلط داشتند.
همزمان با استلاي مغول بر ايران، لرستان به دو قسمت لربزرگ و لركوچك تقسيم شد. اتابكان لربزرگ كه‌اصلاً از كردان شام بودند، از حدود نيمه اول قرن هشتم تا نيمه اول قرن نهم هجري قمري حكومت كردند. اتابكان‌لركوچك (1006 - 508 ه . ق) كه چندين امير معتبر داشتند، موقعيت خود را تا دوره صفويه حفظ كردند و درسال 1006 هجري قمري توسط شاه عباس اول منقرض شدند. پس از آن حكومت لرستان به خاندان اميري به‌نام حسين محول شد كه تا اوايل دوره قاجار حكومت كردند. از آن پس، حكومت لرستان را گاهي حكام‌بروجرد و زماني حكام شوشتر به عهده داشته‌اند .
استان لرستان از نظر فرهنگي نيز يكي از مناطق ويژه ايران است كه مجموعه‌اي از سنن ديرين و باستاني راپديد آورده است. برخي از پژوهشگران، لران را شاخه‌اي از نژاد ايراني مي‌دانند كه در نيمه اوّل هزاره اول پيش ازميلاد از شرق درياي خزر با اين منطقه مهاجرت كرده‌اند. مردم لرستان كنوني، با بختياري‌ها و كردها پيوند نژادي‌دارند. زبان مردم اين استان لفري و لَكي است. لك‌ها بيشتر در كوهدشت و الشتر و لرها در اطراف خرم‌آبادمستقرند. گويش‌هاي لري و لكي، دستوري ويژه و واژه‌هاي بي شماري دارند.
استان لرستان داراي سه نوع آب و هواي متفاوت است كه عبارتند از: آب و هواي ناحيه سرد كوهستاني كه زمستان‌هاي سرد و تابستان‌هاي معتدل دارد و مناطق بروجرد، دورود، ازنا،نورآباد و الشتر را در بر مي‌گيرد. آب و هواي ناحيه معتدل مركزي كه بهار آن از اوايل اسفند آغاز و تا ارديبهشت ماه‌ادامه مي‌يابد و شهرستان خرم‌آباد در قلمرو اين ناحيه قرار دارد. آب و هواي ناحيه گرم جنوبي كه به علّت تأثيربادهاي گرم خوزستان، تابستان‌هاي گرم و زمستان‌هاي نسبتاً معتدل دارد و پلدختر و ناحيه پايي در قلمرو اين‌نوع آب و هوا قرار دارند.
صنايع دستي لرستان در سه نوع متمايز عشايري، روستايي و شهري شكل گرفته‌اند.بيشتر توليدات صنايع دستي عشايري به مصرف خانوار مي‌رسد و كمتر به بازار عرضه مي‌شود.
انواع صنايع‌دستي عشاير لر عبارتند از: سياه چادر، چيت، قالي و گليم
صنايع دستي روستايي را قالي، گليم، رنگرزي و جاجيم‌بافي تشكيل مي‌دهند
عمده صنايع دستي شهري نيز خراطي، نمدبافي، قلم زني، ورشوسازي، قالي و گليم بافي‌هستند
مهّمترين سوغاتي‌هاي استان گليم، جاجيم، روتختي، روفرشي، روميزي، سجاده، گيوه زنانه و سراميك‌مي‌باشد.
علاوه بر سوغاتي‌هاي صنايع دستي، انواع شيريني‌ها، حلوا، عسل و روغن حيواني نيز در شمارسوغاتي‌هاي مهّم استان به حساب مي‌آيند و طرفداران بسياري دارند.
موزه ها
آثار باستانی و جاذبه های گردشگری
قلعه فلك الافلاك ، خرم‌آباد
در ورودي قلعه به يك راهرو سرپوشيده منتهي مي‌شود كه در سمت غربي آن 2 اتاق و در سمت شرقي آن‌يك اتاق وجود دارد. اين راهرو با شيب كم به صحن اوّل قلعه مرتبط مي‌شود. صحن اول 5/22*31 متر درجهت شمالي - جنوبي است و 8 اتاق دارد. در شمال شرقي آن، راهرويي ساخته شده كه با 7 پلّه به محوطه‌اي‌كه چاه معروف نيز در آن واقع شده، منتهي مي‌شود. در گذشته آب مورد نياز ساكنان قلعه از اين چاه تأمين‌مي‌شده است. در جنوب قلعه، راهرويي وجود دارد كه به صحن قلعه راه دارد.
صحن دوم قلعه مستطيل شكل به مساحت 21*29 متر است. طول اين صحن در جهت شرقي - غربي است‌و 16 اتاق دارد. كف اتاق‌ها 5/1 متر بلندتر از كف حياط است و ورودي آنها، 4 پله دارد. در قسمت جنوبي آن 3اتاق و 3 كفش كن و در شمال آن، 14 اتاق و 4 كفش‌كن و در سمت شرقي، 5 اتاق و 3 كفش‌كن و در قسمت غربي‌كه تازه‌ساز است 14 اتاق و 2 راهرو وجود دارد.در شمال شرقي قلعه، راهرويي است كه به اتاق تاريك كه گويا زندان بوده است، منتهي مي‌شود و سپس باپله‌هايي به پشت‌بام منتهي مي‌گردد.
كنگره‌هاي قلعه، به فرمان رضا شاه ساخته شده‌اند. در اطراف تپه نيز، آثار سنگ قلوه‌اي ديده مي‌شود وبرج‌هاي جنوبي بر بناي سنگ قلوه‌اي نهاده شده‌اند. قلعه فلك الافلاك در دوره پهلوي محل نگهداري زندانيان‌سياسي بود. اين قلعه يكي از بناهاي تاريخي است كه با گذشت زمان هنوز استوار و پابرجاست و اثري مهّم ومحكم با ارزش جهانگردي فراوان است. بخشي از اين قلعه به موزه تبديل شده است. 
گورستان هره باغ ، خرم‌آباد
مناطق حفاظت شده و شکارگاه ها ، لرستان
اشتران كوه ، اليگودرز
مسجد سلطاني ، بروجرد
مسجد سلطاني بروجرد، يكي از حوزه‌هاي علميه ديني فعال ايران است كه 16 حجره دارد. اين حجره‌هادرهاي افرسي مشبك دارند كه هر يك شاهكاري از نوع درهاي مشبك هستند. بر ايوان غربي و بر ديوار جنوبي‌ايوان، سنگ نبشته‌اي از زمان فتحعلي شاه قاجار باقي مانده كه نشان مي‌دهد، در زمان حكومت محّمد تقي ميرزاحسام السلطنه براي رفاه اهالي بروجرد، ماليات خبازان را بخشيده‌اند. اين مسجد از مهّمترين مساجد استان‌لرستان است كه از لحاظ قدمت تاريخي و معماري قابل توجه است. مرحوم آيت الله العظمي بروجردي ازمدرساني است كه در اين حوزه تدريس كرده‌اند و سال‌ها رهبر شيعيان جهان بوده‌اند.
امام‌زاده جعفر ، بروجرد
كنده كاري و منبت كاري روي لنگه‌هاي در و حاشيه آن از هنر و زيبايي فراوان، هر بيننده‌اي را براي مدّتهامجذوب مي‌كند و شاهكاري از هنر دوره صفوي است.داخل حرم، هشت ضلعي است كه در وسط آن معجري ازچوب و ورشو قرار دارد. صاحب قبر را، فرزند امام موسي كاظم (ع) مي‌دانند، ولي نام اصلي صاحب قبر، عبداللهبن الحسين المكغوف... ابن الحسن (ع) است
لرستان
موزه قلعه فلک الافلاک ، خرم آباد
اين گورستان روي تپه‌اي در روستاي «هره باغ» در شرق روستاي بزرگ «يارآباد»خرم‌آباد واقع شده است. برخي از سنگ قبرهاي اين گورستان با خط كوفي حجاري شده‌اند كه تاريخ آنها به‌سده‌هاي پنجم و ششم هجري مربوط مي‌شود. قبر «شيخ مهدي» در اين گورستان، مورد احترام اهالي مي‌باشد.
در شرق بروجرد و در ميان يك گورستان قديمي، بناي بسيار جالب بقعه امام‌زاده جعفركه به عصر سلجوقي مربوط است، قرار دارد. اصل قبر در طبقه زير معجر كنوني و شش پله پايين‌تر از كف حرم‌است. نماي اطراف حرم، اصالت معماري اصلي را از دست داده است. درگاه ورودي مقبره شرقي، دو نشيمن داردكه با كاشي‌هاي عصر صفوي و قاجاري مزين شده است. تاريخ بناي ساختمان سال 1203 هجري قمري است.
منتشرشده در
معرفی ایران