درباره مسجد کبود

بنای تاریخی مذهبی مسجد کبود از آثار ارزشمند دوره قراقویونلو می باشد که به دستور جهانشاه که شهر تبریز را پایتخت خود قرار داده بود و به سرکاری عزالدین قاپوچی بنا گردیده و با استناد به کتیبه برجسته سر درب به سال 870 ه .ق ساختمان آن به اتمام رسیده است .
سلطنت جهانشاه از سال 839 ه .ق آغاز و تا 872 ه .ق ادامه داشت که وی به دست اوزون حسن از طایفه آق قویونلو کشته شد و بساط اقتدار حکومتی وی که از آسیای صغیر تا خلیج فارس و هرات و ماوراالنهر گسترده شده بود برچیده شد . بنای اصلی در مقام مسجد مقبره ، دارای صحن وسیعی بوده که در آن مجموعه ای از ساختمان ها از جمله مدرسه و حمام و خانقاه و کتابخانه و . . . ساخته شده بود که متأسفانه آثاری از آنها به جا نمانده است .
 
خصوصیت بارز و شهرت وافر مسجد کبود با معماری ویژه تلفیقی و اعجاب انگیز آن بیشتر به خاطر کاشیکاری معرق و تلفیق آجر و کاشی ، اجرای نقوش پرکار و در حد اعجاز آن می باشد ، که زینت بخش سطوح داخلی و خارجی بنا بوده است . در متن کتیبه برجسته سر درب باشکوه و پر نقش و نگار آن ، عمارت مظفریه و نیز نام نعمت الله بن محمد البواب ، خطاط و احتمالا طراح نقوش که از هنرمندان برجسته خوشنویسی آذربایجان بوده ،درج شده است .
چنین تصور می شود که ساختمان مسجد کبود به مثابه یادمان از پیروزی های جهانشاه برپا گردیده است به طوری که در این خصوص می توان به سوره « فتح » که بصورت کامل و به شکل برجسته ، زینت بخش دور تا دور بالای شبستان بزرگ می باشد اشاره نمود . نام جهانشاه در کتیبه بالای درب ورودی نقش بسته که قبلا روکش طلایی داشته است .
مسجد کبود دارای دو مناره باریک و بلند در منتهی الیه شرق و غرب ضلع شمالی بوده است ، در پشت درب ورودی به شبستان بزرگ ، یک بیت شعر فارسی به خط ثلث نوشته شده بدین مضمون  :
کردار بیار و گرد گفتار مگرد             چون کرده شود ، کار بگوید که که کرد
 
شبستان بزرگ را از سه طرف رواق ها در بر گرفته و بر بالای آن گنبد دو پوشی به قطر تقریبی 17 متر قرارگرفته است . شبستان کوچک که در حکم مکانی خصوصی و مقبره سلطنتی در نظر گرفته شده بود ، در سمت جنوب بنا واقع شده و با قطعات سنگ مرمر ازاره بندی شده بود که آیات قرآنی به خط زیبای ثلث و به صورت برجسته زینت بخش قسمت فوقانی سنگ ها است .
کاشیکاری آن صرفا " به رنگ لاجوردی و عمدتا " از قطعات شش ضلعی کار شده بود و تمام سطح سقف آن زرنگار ( نقاشی با آب طلا ) و کف شبستان ها به احتمال قوی مرمرین بوده است . نقش و نگار نقاشی معرق مسجد شامل گره بندی های هندسی ، گل و بوته اسلیمی و ختایی و کتیبه های مختلف که مجموعا حکایت از زیبایی خارق العاده ای داشته است .
 
آرامگاه جهانشاه و نزدیکان وی در انتهای شبستان کوچک در داخل سرداب بوده است . زلزله مهیب سال 1193 ه .ق باعث ویرانی شهر تبریز و کشته شدن عده زیادی از مردم آن گشته و از مسجد کبود بجز سر درب و چندین جرز پایه بر جا نمی گذارد و در فاصله بین سال های پس از زلزله تا شروع مرمت ، درب ورودی اصلی و قطعات مرمرین و .... به تاراج می رود .
 
مسجد کبود در سال 1310 ه .ش در فهرست آثاری ملی به ثبت رسید و بیشترین مرمت آن تا سال 1343 انجام پذیرفته و در فاصله سال های 54_1352 بازسازی شده است .
گنبدهای بالای شبستان ها به همت مرحوم اسماعیل دیباج و دفتر فنی حفاظت آثار باستانی و به دست توانای معمار شهیر و فقید آذربایجان ، استاد رضا معماران جامه عمل پوشید . اینک کار محوطه سازی و باز یافت نقس و نگار کتیبه های داخل مسجد در دست اجرا است .