راز دنباله سفید هواپیماها در آسمان

چرا گاهی اوقات هواپیماها دنباله ای سفید از خود برجای می گذارند؟ 

 

 

 

 

 

 

وقتی بنزین هواپیما در موتور می‌سوزد مقدار زیادی بخار آب و ذره‌های دوده تولید می‌شود. این مواد معمولا به شکل دود از هواپیما خارج می‌شود. وقتی هواپیما در ارتفاع بالای 8 هزار متر پرواز می‌کند و این ترکیب در دمای پایین‌تر از منفی 40 درجه سانتیگراد قرار می‌گیرد، ذره‌های دوده و بخار آب، کریستال‌های بسیار ریز یخ را ایجاد می‌کنند و نواری طولانی از این کریستال‌ها در امتداد هواپیما کشیده می‌شود. هواپیماهایی که پایین‌تر از 8 هزار متر پرواز می‌کنند چنین نوار سفیدی در امتدادشان دیده نمی‌شود چون در ارتفاع پایین‌تر دمای هوا بالاتر است و ذره‌های بخار آب، یخ نمی‌زند.

 

نخستین گزارش ثبت شده در مورد دیده شدن دنباله در آسمان در سال ۱۹۱۵و بر فراز كوه‌های آلپ ایتالیا باز می‌گردد. اما این موضوع تا زمان جنگ جهانی دوم چندان مورد توجه قرار نگرفت. نیروهای هوایی شركت‌كننده در این جنگ و دنباله هواپیماهای آنها كه رفته‌رفته به نمادی برای این نیروها به شمار می‌آمدند، توجه بسیاری از افراد را به خود جلب كردند. حتی برخی خلبانان از وجود این دنباله‌ها به عنوان ترفندی برای انجام پروازهای جمع، یافتن اهداف و ایجاد پوشش برای حملات استفاده می‌نمودند.

 

اما چرا گاهی اوقات هواپیماها هیچ دنباله‌ای از خود به جای نمی‌گذارند یا دنباله آنها خیلی کوتاه است؟ دلیل این امر نیز بسیار ساده است: اگر در ارتفاع پروازی هواپیما، هوای خشک و یا رطوبت کم باشد، دنباله تشکیل نخواهد شد. در واقع برای تشکیل دنباله، میزان رطوبت نسبی باید ۱۰۰درصد یا بیشتر باشد. در هوای خشک، ذرات کریستالی یخ به محض تشکیل شدن، بخار خواهند شد.

 

البته گاهی نیز هوا به اندازه کافی مرطوب است ولی به آن حد سرد نیست. در ارتفاعاتی که معمولا دنباله یا رد هواپیما شکل می‌گیرد (۲۸تا ۴۰هزار پا)، دمای هوا باید بین ۳۶- تا ۷۶- درجه فارنهایت باشد. اگر هواپیمایی دنباله یا رد بلندی از خود به جای بگذارد، می‌توان حدس زد که هوا درآن بالا نه تنها سرد است بلکه بسیار مرطوب است و در نتیجه ذرات کریستالی یخ همچنان پایدار هستند. اگر دنباله متوقف شده و دوباره شروع می‌گردد و یک خط منقطع در آسمان ایجاد می‌نماید، احتمالا هواپیما در یک قطعه خشک پرواز کرده و دوباره وارد ناحیه مرطوب می‌شود.

 

اگر در سمت پشت هواپیما، بین دم و سر دنباله، یک امتداد ۱۰۰پایی از هوای خالص وجود داشته باشد، نشان می‌دهد زمان تشکیل یخ از مخلوط گاز داغ خروجی و هوای اطراف کوتاه بوده است. گاهی ممکن است ابتدا چهار خط سفید و سپس دو خط سفید ببینید. در این صورت می‌توانید به این نتیجه برسید که هواپیمای در حال پرواز چهار موتوره است که هر موتور دنباله خود را ایجاد می‌کند و پس از مدتی به دلیل جریان هوا، دنباله‌های موتور سمت راست باهم و موتورهای سمت چپ نیز با هم ترکیب می‌شوند و تنها دو دنباله از هواپیما باقی می‌ماند.

 

باید توجه داشت که تشکیل دنباله تنها مختص هواپیماهای جت نیست، بلکه در هواپیماهای پیستونی، راکت‌ها و حتی پرندگان نیز امکان تشکیل دنباله وجود دارد. «گای مورچی» در كتاب مشهور خود به نام «آهنگ آسمان» می‌نویسد: «من در مورد غازهای وحشی كه دنباله‌های بخار را بر فراز كوه‌های راكی از خود بر جای می‌گذارند، شنیده‌ام». یكی از كارشناسان ناسا در این مورد می‌گوید: «بله! امكان چنین چیزی وجود دارد! یك قو در هنگام پرواز، با نمناك كردن هوای ۳۶- درجه فارنهایتی اطراف خود، می‌تواند باعث تشكیل یك دنباله شود، اگرچه این دنباله تقریبا كوچك است»

 

پس از تشکیل دنباله، امکان دارد اتفاقات زیادی برای آن بیفتد. ممکن است باد آن را با خود برده، عریض‌تر نماید و لبه‌های تیز و مشخص آن را از بین ببرد. اگر دنباله‌ها به اندازه کافی بزرگ شوند، کریستال‌های یخ به لایه پایینی که خشک‌تر است می‌افتند و بخار می‌شوند و یا در یک لایه اشباع شده افتاده و ترک بر می‌دارند. اگر پدیده قیچی باد وجود داشته باشد، کریستال‌های لایه پایینی با سرعتی متفاوت از کریستال‌های بالایی حرکت می‌کنند. در این حالت، یک دنباله رو به گسترش به صورت افقی یا عمودی تشکیل می‌شود. البته تاکنون چندین‌بار گزارش‌هایی در مورد فرو ریختن قطعات یخ بر روی زمین نیز اعلام شده است.