درباره مقبره الشعرا

گورستان معروف به مقبره الشعرا در محله سرخاب در تبریز به احتمال بسیار زیاد محل آرامگاه شماری از شعرای بزرگ آذر بایجان مانند خاقانی ، ظهیر ، قطران ، اسدی طوسی ، و غیره بوده است . در اردیبهشت سال 1353از طرف انجمن آثار ملی نامه ای به ریاست دانشگاه آذر آبادگان نوشته شد که براساس آن برای بزرگداشت شعرای مدفون در این گورستان ساخت بنای یادبودی از سال 1352 در دستور کار انجمن قرار گرفته است و از اساتید دانشگاه در خواست کمک هاس معنوی برای شناخت نام و تاریخ شعرای آنجا کرده بود البته سابقه توجه به ساخت آرامگاهی برای گورستان مزبور به سال 1346 می رسید در آن زمان قرار شد در محل گورستان متروک سرخاب یک پارک طراحی و ساخته شود در سال 1349 نیز انجمن طی نامه ای به استاندار آذربایجان به ساخت بنای یاد بود در انجا اشاره می کند . در سال 1350نیز از سوی انجمن نامه ای به دفتر مخصوص محمدرضا شاه نوشته شده و برای ساخت بنای یاد بود در خواست اجازه شده بود که با آن موافقت شد . در شهریور 1350 طرح بنای یاد بود به مسابقه گذاشته شد در بین نکاتی که بعنوان ویزگی های لازم برای طرح اعلام شد " الهام گرفتن از اصول و شیوه معماری اصیل ایرانی در طرح ساختمان " بود .
 
نقشه های رسیده در شورایی متشکل از نمایندگان وزارتخانه های فرهنگ و هنر کشور آبادانی و مسکن  دانشکده هنرهای زیبا ، دانشکده معماری دانشگاه ملی ( شهید بهشتی امروز ) شورای عالی شهر سازی انجمن آرشیتکت های ایران و با حضور مهندسان انجمن آثار ملی مورد مطالعه و بررسی قرار گرفت و از میان 11 طرح رسیده طرح مهندس غلامرضا فرزانمهر اول و طرح مهندس حسین امانت دوم و مهندس رضا علایی سوم شناخته شد اجرای ساختمان به صورت امانی به حسین جودت واگذار گردید کارهای ساختمانی این بنا تا سال 1355 ادامه داشت و به صورت نهایی پس از انقلاب به پایان رسید  .
 
نکته جالب توجه در روندانتخاب طرح مناسب برای این اثر یاد بودی از یک سو به مسابقه گذاشتن طرح آن و از سوی دیگر فراهم آوردن یک هیئت قضاوت گسترده برای انتخاب طرح برنده است .
 
طرح این بنا از تعدادی عناصر طاق دار که هر کدام از دو صفحه زاویه دار شکل گرفته و در ابعاد و اندازه های مختلف به صورت سلسله مراتبی نسبت به هم سازمان یافته اند تشکیل شده است قضای درونی ایجاد نوعی فضای سر پوشیده است که با فضای باز در ارتباط است .
اکنون در مقبره الشعرای تبریز  شهریار یکی از بزرگترین شاعران معاصر نیز آرمیده است .
 
کوی سرخاب به جهت انتساب به شاعران نامی ، ارج و قرب بسیاری در بین مردم داشته است به طوری که زندگی در آن و حتی دفن شدن در این کوی معروف ، آرزوی بسیاری از بزرگان محسوب می شد . وجود اماکن ، بنا ها ، تکیه ها و مقابر معروفی چون ربع رشیدی ، تکیه حیدر ، بقعه عون بن علی ، بقعه سید حمزه ،صاحب الامر و سید ابراهیم یا حظیره بابا حسن ، حظیره بابا مزید ، صفوه الصفا  و مقبره الشعرا به تقدس و معروفیت آن افزوده است .
 
از مقبره الشعرا یا آرامگاه شاعران در سرخاب تبریز تا قبل از قرن هشتم نامی برده نشده  است . قدیمی ترین کتبی  که نام مقبره الشعرای تبریز را به صراحت نوشته است ، تاریخ گزیده و  نزهه القلوب حمد الله مستوفی است که در سال های 730 و 740 هجری قمری تالیف شده است . باید گفت که نام مقبره الشعرا سرخاب ظاهرا پس از دفن شدن شاعران معروف قرن ششم مانند خاقانی و ظهیر و شاعرانی که بعد از آنها در آنجا دفن شده اند در کتب تاریخ و تذکره آمده و رفته رفته معروفیت یافته است . شهر تبریز پس از آنکه در قرن ششم مرکز حکومت اتابکان آذربایجان شد پناهگاه شاعرانی که زندگی آرام و آسوده ایی را دور از جنگ و نزاع می جستند  گردید ، خاقانی و ابوالعلا و فلکی از شروان و گنجه ، ظهیر فاریابی و شاهپور نیشابوری از خراسان به تبریز آمدند و در این شهر ساکن  شدند  و پس از مرگ ، یکایک آنان در حظیره مخصوصی دفن شدند که  این حظیره را در تاریخ و تذکره ها به عنوان مقبره الشعرا یاد کرده اند ، شاعران  دیگری نیز  از عهد ایلخانیان تا ایلکانیان و دوره آق قویونلو در تبریز بودند و یا از نقاط دیگر به تبریز آمده و در این شهر در گذشته اند که  غالبا در همین حظیره و در جوار خاقانی مدفون هستند .
 
مقبره الشعرا قبلا با نام های حظیره الشعرا ، حظیره القضاه ، قبرستان سرخاب معروف و مشهور بوده است اما متاسفانه گذشت روزگاران و مهم تر از آن حوادث طبیعی چون سیل و زلزله ،  شکل  ظاهری آن را از بین برده و آثاری از مقابر این بزرگان بر جای نمانده است . چنانچه طباطبایی صاحب کتاب اولاد اطهار که در سال 1294 هجری قمری تالیف شده ،  نوشته است که به علت زلزله های بسیار مخصوصا زلزله سال 1193 و بعد  از آن در سال 1194 آثاری از آن به جای نمانده است . محقق بزرگوار جناب آقای عزیز دولت آبادی در مقاله زلزله های تبریز درباره مزارات مقبره الشعرا نوشته اند : (( با کمال تاسف از مزارات شهریاران شعر و ادب فارسی مثل خاقانی شروانی ، اسدی طوسی ، ظهیر فاریابی ، مجیرالدین بیلقانی ، حکیم قطران تبریزی ،شاهپور بن محمد اشهری سبزواری ، خواجه همام تبریزی و ..... کوچکترین نشانه و اثری نمی یابید .